η ευτυχία είναι μετρήσιμη;

Η ευτυχία στα χρόνια της χολέρας

Αν πιάσουμε αυτό το θέμα φιλοσοφικά θα χρειαστεί να γράψουμε πεντακόσιες σελίδες, μόνο και μόνο για να ορίσουμε τη λέξη «ευτυχία».

http://sanejoker.blogspot.g

Ακόμα και αν καταφέρουμε να καταλήξουμε κάπου δε θα είναι καθόλου απίθανο κάποιος άλλος –επίσης με πεντακόσιες σελίδες- να καταλήξει σε εντελώς διαφορετικό συμπέρασμα.

Και –φιλοσοφικά μιλώντας- αυτά τα δύο συμπεράσματα θα είναι απλώς δύο απόψεις της περιβόητης «αλήθειας» (αυτή χρειάζεται πλέον των πεντακοσίων σελίδων για να οριστεί).

Όμως η ευτυχία μπορεί να προσδιοριστεί στατιστικολογικά. Γιατί σε αυτή την προσέγγιση δε μας ενδιαφέρει τι εννοεί ο κάθε ένας όταν λέει «είμαι ευτυχισμένος», αλλά σε τι ποσοστό επί των ερωτηθέντων δηλώνεται η κατάκτηση της.

Μια τέτοια παγκόσμια έρευνα πραγματοποίησε η Economist Intelligence Unit.

Όπως έχουμε ξαναπεί αυτές οι εταιρείες αντιλαμβάνονται τους ανθρώπους ως αριθμούς, όχι ως ξεχωριστές οντότητες. Αλλά δεν είναι κακό να προσπαθούμε να κατανοήσουμε τον εχθρό μας (γιατί ποιος νομίζετε ότι είναι ο εχθρός του ανθρώπου, τα ανδρείκελα-πολιτικοί που ακολουθάνε τις εντολές;).

Μόνο όταν κατανοήσουμε τον τρόπο σκέψης αυτών των εταιριών θα μπορέσουμε να βρούμε έναν τρόπο σκέψης ικανό να τους αντισταθεί.

Σύμφωνα, λοιπόν, με αυτή την έρευνα το 82% των διαφορών μεταξύ των χωρών στη μέση ευτυχία («μέση ευτυχία», τι κατάκτηση του ανθρώπινου πνεύματος!) μπορούν να προβλεφθούν από εννέα αντικειμενικά χαρακτηριστικά:

1)      Η υγεία (το προσδόκιμο ζωής στη γέννηση).

Ίσως να γνωρίζετε ότι απ’ όπου περνάει το ΔΝΤ αυξάνονται οι ασθένειες και συχνά επανεμφανίζονται ασθένειες-απολιθώματα.

Η φυματίωση είναι ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα, η οποία στις χώρες της πρώην Σοβιετικής Ένωσης έχει πάρει διαστάσεις πανδημίας. Αλλά και στην Ελλάδα, τα φαντάσματα των φυματικών επανέρχονται δριμύτερα.

Η υγεία είναι η πρώτη που πλήττεται από τις οικονομικές «παρεμβάσεις» γιατί οι επιπτώσεις σε άλλους τομείς, όπως στην παιδεία, γίνονται ορατές σε βάθος χρόνου.

2)      Ο πλούτος (το ακαθόριστο εγχώριο προϊόν ανά άτομο).

Τα λεφτά μπορεί να μη φέρνουν την ευτυχία, αλλά όταν φεύγουν την παίρνουν μαζί τους. Είναι πολύ δύσκολο για έναν φυσιολογικό άνθρωπο –όχι τον ασκητή που τρέφεται με ακρίδες και άγριο μέλι- να είναι ευτυχισμένος όταν δεν μπορεί πλέον να ταΐσει το παιδί του.

3)      Η πολιτική σταθερότητα.

Αυτό το νιώσαμε όλοι τα τελευταία χρόνια, αλλά σκεφτείτε πόσο πιο έντονο είναι σε κάποιες χώρες της Αφρικής, όπου –με τις ευλογίες της Παγκόσμιας Κοινότητας- οι φύλαρχοι διαδέχονται ο ένας τον άλλο στην εξουσία με ρυθμό ανάλογο της αλλαγής διάθεσης ενός μανιοκαταθλιπτικού, ενώ συναγωνίζονται ο ένας τον άλλο σε σκληρότητα και βιαιοπραγίες.

4)      Το ποσοστό των διαζυγίων

Αυτό προκύπτει από τη διαπίστωση ότι οι παντρεμένοι είναι πιο ευτυχείς από τους ανύπαντρους και ιδιαίτερα τους χωρισμένους, αφού οι χωρισμένοι δε γιορτάζουνε ποτέ.

5)      Η κοινοτική ζωή.

Στις μικρές κοινότητες –σε αντίθεση με τα αστικά κέντρα- οι άνθρωποι δηλώνουν πιο συχνά ότι είναι ευτυχισμένοι.

6)      Το κλίμα.

Για αυτόν τον παράγοντα ευτυχίας ισχύει το αξίωμα: «Όσο πιο ζεστά τόσο πιο καλά» (με εξαίρεση τις ερήμους). Μήπως, λοιπόν, να μεταναστεύσουμε όλοι στην Κρήτη;

7)      Το ποσοστό ανεργίας.

Αυτό συνδέεται άμεσα με το δεύτερο παράγοντα, τον πλούτο, αλλά έχει και βαθύτερες ψυχολογικές επιπτώσεις. Μπορείτε να το διαπιστώσετε και μόνοι σας παρατηρώντας έναν άνθρωπο που είναι άνεργος (ίσως τον εαυτό σας).

8)      Η πολιτική ελευθερία.

Αυτό θα μπορούσαμε να το αναλύσουμε περισσότερο, αλλά καλύτερα να προσέχουμε, γιατί ποτέ δεν ξέρεις ποιος σε παρακολουθεί και τι μπορεί να σου συμβεί.

9)      Η ισότητα των φύλων (όσο πιο ίση είναι η αναλογία του εισοδήματος των αντρών με το εισόδημα των γυναικών, τόσο πιο ευτυχισμένοι είναι οι άνθρωποι).

Αφού το ήμισυ του πληθυσμού είναι οι γυναίκες, οι διακρίσεις εις βάρος τους –και ας μη μείνουμε μόνο στο οικονομικό που αναφέρει η έρευνα, αφού δεν μπορείς να είσαι ευτυχισμένη, όσο καλά και να πληρώνεσαι, όταν σε λιθοβολούν για μοιχεία- ρίχνουν αυτομάτως τη «μέση ευτυχία».

Όπως θα διαπιστώσατε, μπορεί ο σκοπός της EIU να είναι ανίερος, αλλά τα συμπεράσματα της έρευνας δεν είναι διόλου αυθαίρετα.

Όμως ας προσποιηθούμε για μια στιγμή ότι η ζωή μας δε βάλλεται πανταχόθεν.

Ας προσποιηθούμε ότι υπάρχει πολιτική σταθερότητα, ότι τα νοσοκομεία λειτουργούν κανονικά και κάθε άνθρωπος –ανεξαρτήτως εισοδήματος- μπορεί να εξεταστεί και να θεραπευτεί.

Ας προσποιηθούμε ότι δεν υπάρχουν ένα εκατομμύριο άνεργοι (στρογγυλοποιημένα) και ότι όλοι μας έχουμε εξασφαλισμένο τον άρτον ημών τον επιούσιο.

Ας προσποιηθούμε ότι έχουμε γεμίσει τους καυστήρες μας με πετρέλαιο ή ότι θα έχει καλοκαιρία μέχρι την άνοιξη.

Ας προσποιηθούμε ότι είμαστε ελεύθεροι να εκφράζουμε την άποψη μας χωρίς να κινδυνεύουμε να φυλακιστούμε.

Ας προσποιηθούμε ότι ζούμε σε υπέροχες πόλεις, όπου η αλληλεγγύη είναι καθημερινό φαινόμενο.

Ας προσποιηθούμε, εν ολίγοις, ότι όλα πάνε καλά.

Τι; Σας φαίνεται δύσκολο;

Δε σας ήταν δύσκολο όμως όσο καιρό το αυγό σας ήταν ασφαλές.

Γιατί, δεν μπορεί, θα είχατε καταλάβει ότι κάτι είναι σάπιο στο βασίλειο της Ελλάδας, τόσα χρόνια που βλέπατε τους ανίκανους να έσονται πρώτοι, τόσα χρόνια που τρέχατε στις πλατείες και πανηγυρίζατε με πλαστικά σημαιάκια, τόσα χρόνια που δανειζόσασταν λεφτά από τις τράπεζες για να αγοράσετε άχρηστα πράγματα, τόσα χρόνια που νομίζατε ότι η απεργία είναι μια ευκαιρία για να εκδράμετε στας εξοχάς, τόσα χρόνια που προσλαμβάνατε φτηνούς –και «μαύρους»- μετανάστες, τόσα χρόνια που κρύβατε το αληθινό σας εισόδημα για να τα σπάσετε στα μπουζούκια με τη «λογιστική μαγκιά» σας.

Δε σας ήταν δύσκολο να προσποιήστε ότι όλα είναι καλά, γιατί νομίζατε ότι είστε ασφαλείς μέσα στο αυγό σας, ενώ –τελικά- καταλάβετε πόσο εύθραυστη ήταν αυτή η ασφάλεια σας.

Όχι, δεν απευθύνομαι σε σένα προσωπικά, το ξέρω ότι εσύ ήσουν πάντα αδιάφθορος και συνειδητοποιημένος πολίτης. Για τους υπόλοιπους το λέω.

Ας προσποιηθούμε, λοιπόν, ότι βρισκόμαστε στο τέλος του προηγούμενου αιώνα (ας πούμε στο 1998, στο 2 π.Ε. =προ ευρώ) και ότι όλα φαίνονται καλά.

Αν θυμηθείτε τον εαυτό σας θα καταλάβετε ότι ούτε τότε ήσασταν διαρκώς ευτυχισμένοι. Ίσως, μάλιστα, να ήσασταν το ίδιο συχνά –ή σπάνια- ευτυχισμένοι.

Γιατί συμβαίνει αυτό; Γιατί κάθε άνθρωπος έχει ένα «σημείο αναφοράς» στην ατομική του ευτυχία.

Τα ευχάριστα γεγονότα σας ανεβάζουν λιγάκι πιο πάνω από αυτό το σημείο (τα δυσάρεστα σας κατεβάζουν), αλλά αυτή η αλλαγή είναι προσωρινή.

Μετά από λίγο (ή περισσότερο καιρό αν πρόκειται για κάτι ιδιαίτερα δυσάρεστο) επιστρέφετε στο ατομικό σας «σημείο αναφοράς».

Οι τυφλοί άνθρωποι δεν είναι πιο δυστυχισμένοι από τους υπόλοιπους και οι πλούσιοι δεν είναι πιο ευτυχισμένοι. 

Όσο περίεργο και να σας φαίνεται, τα μικρά, αλλά συχνά, θετικά γεγονότα έχουν μεγαλύτερο αθροιστικό αντίκτυπο από τα περιστασιακά μεγάλα θετικά γεγονότα.

Το να έχετε φίλους και να τους συναντάτε κάθε μέρα θα σας κάνει πιο ευτυχισμένους (μακροπρόθεσμα) από το να κερδίσετε το τζόκερ.

Το να απαλλαγείτε από κάποιες συνήθειες (ή πρόσωπα) που σας προκαλούν δυσφορία, είναι πιο σημαντικό από το να γίνετε το πρόσωπο της ημέρας (για μια μέρα).

Το να κάνετε κάτι δημιουργικό, που σας γεμίζει ευτυχία, είναι σημαντικότερο απ’ το να κερδίσετε το Νόμπελ.

Επιπλέον μπορείτε εύκολα να αναγνωρίσετε το μεγαλύτερο εχθρό της ευτυχίας (είμαστε στο 2 π.Ε., μην το ξεχνάτε): Τη σύγκριση.

Αυτό που τις περισσότερες φορές μας κάνει δυστυχείς δεν είναι ο εαυτός μας, αλλά η σύγκριση του με τους άλλους.

Αν, για παράδειγμα, μόλις χάσατε πέντε κιλά και καταφέρατε να φορέσετε το περσινό σας παντελόνι, θα αισθανθείτε ευτυχισμένη.

Αν όμως, καθώς βγαίνετε από την πολυκατοικία φορώντας ‘το (είναι λίγο στενό ακόμα, αλλά θα χάσετε κι άλλα κιλά), βλέπετε τη γειτόνισσα, που γέννησε πριν δύο μήνες, να μοιάζει σαν συλφίδα (και να φοράει εκείνο το υπέροχο φόρεμα που πάντα θέλατε, αλλά σας έκανε να μοιάζετε με έγκυο), τότε η ευτυχία σας πάει περίπατο κι εσείς ρίχνεστε με τα μούτρα σε ένα γιγάντιο προφιτερόλ.

Ή μπορεί μόλις να πήρατε την προαγωγή και την αύξηση που τόσο καιρό ζητούσατε.

Αλλά καθώς γυρνάτε στο σπίτι για να αναγγείλετε το ευχάριστο νέο στη σύζυγο βλέπετε τον παλιό σας συμμαθητή (που όλοι στο σχολείο τον είχαν για βλάκα περιωπής) να φεύγει για δεκαήμερο στο Παρίσι, μαζί με μια δίμετρη πιτσιρίκα («τι του βρήκε του καραγκιόζη;»).

Αντί να πάτε στο σπίτι πηγαίνετε στο μπαρ να πιείτε μερικά ποτά για να ηρεμήσετε.

Το μόνο προσωπικό δεδομένο που –συνήθως- γλιτώνει της σύγκρισης, είναι τα παιδιά μας, τα οποία είναι πάντα τα ομορφότερα και τα εξυπνότερα –ή κάτι άλλο καλό θα έχουν, τέλος πάντων.

Αλλά αυτό μάλλον είναι μηχανισμός άμυνας για να προστατεύονται τα γονίδια μας –και τα κακόμοιρα τα παιδιά που δεν τα πάνε καλά με τα μαθηματικά.

Θα τελειώσουμε αυτό το κείμενο περί ευτυχίας και άλλων δαιμονίων με μια αστεία παρατήρηση:

Όταν ζητήθηκε από γυναίκες να κάνουν ένα κατάλογο, με τις δραστηριότητες που απολαμβάνουν, αυτή που βρέθηκε στην κορυφή της λίστας ήταν: «Να περνώ χρόνο με τα παιδιά μου».

Όταν όμως άλλαξε η ερώτηση και τους ζητήθηκε να περιγράψουν πως ένιωσαν κατά τη διάρκεια κάθε δραστηριότητας την προηγούμενη μέρα φάνηκε ότι η ενασχόληση με τα παιδιά ήταν το ίδιο ικανοποιητική (ή εκνευριστική) όσο το μαγείρεμα ή το σερφάρισμα στο ίντερνετ.

Αυτό το εύρημα υποδεικνύει ότι οι γυναίκες βρίσκουν την ενασχόληση με τα παιδιά ικανοποιητική πιο πολύ στη θεωρία, παρά στην πράξη.

Και μαντέψτε ποιες από τις δραστηριότητες της προηγούμενης ημέρας τους είχαν δώσει περισσότερη ικανοποίηση...

Δεύτερη ήταν η συναναστροφή με φίλες.

Πρώτη... Το σεξ!

(Υλικό αντλήσαμε –και πάλι- από το «Καλωσήρθατε στον εγκέφαλο σας», εκδόσεις ΑΒΓΟ.)