άν αποδέχεσαι την μαζική παραγωγή, αποδέχεσαι ότι ένας μικρός αριθμός ανθρώπων θα επιβλέπει την καθημερινή ύπαρξη ενός πολύ μεγαλύτερου αριθμού ανθρώπων

ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗ ΤΗΣ ΤΗΛΕΟΡΑΣΗΣ

Οι περισσότεροι άνθρωποι, θα υποστήριζαν ότι η τεχνολογία είναι ουδέτερη. Ότι κάθε τεχνολογία είναι απλώς καλοκάγαθο εργαλείο και ότι ανάλογα με τα χέρια στα οποία θα πέσει, μπορεί να χρησιμοποιηθεί με τον ένα ή τον άλλο τρόπο. Δεν υπάρχει τίποτα που να εμποδίζει μια τεχνολογία από το να χρησιμοποιηθεί καλά ή άσχημα. Δεν υπάρχει τίποτα εγγενές στην ίδια την τεχνολογία ή στις συνθήκες της ανάδυσής της που να μπορεί να προκαθορίσει τη χρήση της, τον έλεγχό της ή τις συνέπειές της πάνω στις ζωές των ατόμων και στην κοινωνία.
Το σύνηθες επιχείρημα είναι ότι: Η τηλεόραση είναι απλά ένα παράθυρο ή ένας αγωγός μέσω του οποίου κάθε αντίληψη, κάθε άποψη ή κομμάτι της πραγματικότητας μπορούν να περάσουν. Επομένως, έχει την δυναμική να διαφωτίζει τους ανθρώπους που την παρακολουθούν και είναι εν δυνάμει χρήσιμη στις κοινωνικές διαδικασίες.
Αυτές οι σκέψεις που γίνονται για την τηλεόραση, καθώς και γι άλλες τεχνολογίες, είναι ολοκληρωτικά λανθασμένες. Εάν κάποια στιγμή δεχθείς την ύπαρξη ενός στρατού δηλαδή ένα σύνολο πολεμικών τεχνολογιών και ανθρώπων που τις διαχειρίζονται- όλα συγκεντρωμένα με σκοπό τον πόλεμο, την εξουδετέρωση, την δολοφονία και την τελική νίκη, τότε είναι προφανές ότι οι στρατηγοί θα είναι το είδος των ανθρώπων που επιθυμούν και θα είναι καλοί στο να διεκπεραιώσουν όλα τα παραπάνω. Τότε, η ύπαρξη των στρατηγών, είναι προβλέψιμη από την δημιουργία των στρατών. Το είδος των στρατηγών θα είναι επίσης προκαθορισμένο. Ανθρωπιστές, και στοργικοί, στρατηγοί, δεν μπορεί να υπάρξουν.
Εάν αποδεχτείς την ύπαρξη των αυτοκινήτων, ταυτόχρονα αποδέχεσαι την ύπαρξη δρόμων απλωμένων πάνω στο τοπίο, πετρέλαιο για την κίνηση των αυτοκινήτων και μεγάλες εταιρίες για να βρουν το πετρέλαιο, να το αντλήσουν και να το διανείμουν. Επί πλέον αποδέχεσαι έναν επιταχυνόμενο τρόπο ζωής και την μετακίνηση των ανθρώπων, με τέτοιες ταχύτητες που καθιστούν αδύνατο να προσέξει κανείς ο,τιδήποτε φυτρώνει γύρο του. Οι άνθρωποι που χρησιμοποιούν τα αυτοκίνητα, κάθονται σε σταθερές θέσεις για αρκετές ώρες ακολουθώντας μια στενή λωρίδα ενός γκρίζου οδοστρώματος, με τα μάτια καρφωμένα εμπρός. Καθώς οδηγούν ζούνε μέσα σ’ αυτό που θα μπορούσε να ονομαστεί «δομή δρόμου». Σταδιακά εξελίσσονται σε αυτοκινητανθρώπους.
Εάν αποδέχεσαι τα πυρηνικά εργοστάσια, ταυτόχρονα αποδέχεσαι μια τεχνο-επιστημονική – βιομηχανική – μιλιταριστική ελίτ. Χωρίς αυτούς τους ανθρώπους στις κατάλληλες θέσεις, δεν θα μπορούσαμε να έχουμε πυρηνική ενέργεια. Εσύ και εγώ δεν θα μπορούσαμε να κάνουμε χρήση της πυρηνικής ενέργειας. Δεν θα μπορούσαμε να χτίσουμε ένα τέτοιο εργοστάσιο, ούτε θα μπορούσαμε να κάνουμε χρήση της παραγωγής του, ούτε να χειριστούμε ή να αποθηκεύσουμε τα ραδιενεργά απόβλητα τα οποία παραμένουν επικίνδυνα για την ζωή για χιλιάδες χρόνια. Τα απόβλητα, με την σειρά τους, καθορίζουν το ότι οι μελλοντικές κοινωνίες θα πρέπει να διατηρήσουν τέτοια τεχνολογική δυνατότητα, προκειμένου να αντιμετωπίσουν το πρόβλημα. Άρα η ύπαρξη της τεχνολογίας καθορίζει αρκετές εκφάνσεις της κοινωνικής ζωής.
Εάν αποδέχεσαι την μαζική παραγωγή, αποδέχεσαι ότι ένας μικρός αριθμός ανθρώπων θα επιβλέπει την καθημερινή ύπαρξη ενός πολύ μεγαλύτερου αριθμού ανθρώπων. Αποδέχεσαι ότι οι άνθρωποι θα σπαταλούν αρκετές ώρες, κάθε μέρα, ασχολούμενοι με επαναλαμβανόμενες εργασίες και την ίδια στιγμή θα καταπιέζουν κάθε επιθυμία για εμπειρίες ή δραστηριότητες πέρα από την εργασία τους. Η συμπεριφορά των εργαζομένων υπόκειται στους ρυθμούς της μηχανής. Με την μαζική παραγωγή αποδέχεσαι ότι ένας τεράστιος αριθμός πανομοιότυπων προϊόντων θα χρειαστεί να διανεμηθεί αποτελεσματικά σε ένα μεγάλο αριθμό ανθρώπων, και ότι κλάδοι όπως αυτός της διαφήμισης θα πρέπει να υπάρξουν για να το κάνουν.
Μια τεχνολογική διαδικασία δεν μπορεί να υπάρξει χωρίς τις άλλες, δημιουργώντας συμβολικές σχέσεις μεταξύ των ίδιων των τεχνολογιών. Εάν αποδέχεσαι την ύπαρξη της διαφήμισης, τότε αποδέχεσαι ένα σύστημα σχεδιασμένο να πείθει και να κυριεύει το ανθρώπινο πνεύμα με το να επεμβαίνει στον τρόπο με τον οποίο ο καθένας μας σκέφτεται. Επίσης αποδέχεσαι ότι αυτό το σύστημα θα χρησιμοποιηθεί από εκείνους τους χαρακτήρες ανθρώπων στους οποίους αρέσει να επηρεάζουν ανθρώπους και οι οποίοι είναι καλοί σε αυτό. Κάποιος, ο όποιος δεν θέλει να κυριαρχεί στους συνανθρώπους του δεν θα επέλεγε να γίνει διαφημιστής, ή εάν το επέλεγε δεν θα ήταν επιτυχημένος σε αυτό. Επομένως η ουσιώδης φύση της διαφήμισης και όλων των τεχνολογιών που έχουν κατασκευαστεί για να την υπηρετήσουν, θα είναι συνεπής με τον σκοπό της κυριαρχίας, θα ενθαρρύνουν αυτή τη συμπεριφορά μέσα στην κοινωνία και θα οδηγήσουν το σύνολο της κοινωνικής εξέλιξης σε αυτή την κατεύθυνση.
Σε όλα τα παραπάνω παραδείγματα, η βασική δομή του θεσμού και της τεχνολογίας καθορίζει την αλληλεπίδρασή τους με τον κόσμο, τον τρόπο με τον οποίο θα χρησιμοποιηθούν, το είδος των ανθρώπων που θα τα χρησιμοποιήσουν και για ποιους σκοπούς.
Το ίδιο συμβαίνει με την τηλεόραση. Η τηλεόραση όχι μόνο δεν είναι ουδέτερη, αλλά είναι αυτή η ίδια η οποία θα προκαθορίσει, ποιοι και πώς θα την χρησιμοποιήσουν, τι επιπτώσεις θα έχει στην προσωπική ζωή των ανθρώπων και εάν συνεχίσει να χρησιμοποιείται ευρέως, τι είδος πολιτικών δομών αναπόφευκτα θα αναδυθούν. Τελικά, η τηλεόραση δεν μεταρρυθμίζεται. Θα πρέπει να απαλλαγούμε τελείως από αυτήν αν θέλουμε η κοινωνία να φτάσει σε πραγματικές ανθρώπινες σχέσεις. Έτσι το να υποστηρίξεις αυτήν την άποψη -λαμβάνοντας κυρίως υπόψη ότι έχουμε να κάνουμε με μία τεχνολογία η οποία είναι τόσο άμεσα και ολοκληρωτικά αποδεκτή από τον κόσμο- δεν είναι κάτι που πρέπει να γίνει γρήγορα και απερίσκεπτα. Ούτε μπορεί μια τέτοια περίπτωση να περιοριστεί μόνο στο ζήτημα της τεχνολογίας, σαν αυτό να υπάρχει ξέχωρα από ένα ευρύτερο πλαίσιο.
Ένα πρώτο σημείο ενάντια στην τηλεόραση είναι θεωρητικό και περιβαλλοντικό. Προσπαθεί να θέσει το πλαίσιο μέσα στο οποίο μπορούμε να κατανοήσουμε τη θέση της τηλεόρασης στην σύγχρονη κοινωνία. Πρόκειται για μια διαδικασία, που υπάρχει εδώ και αρκετό καιρό, η οποία έχει επιτυχώς επανακατευθύνει και περιορίσει την ανθρώπινη εμπειρία και γενικότερα ο,τιδήποτε αντιλαμβανόμαστε ως πραγματικότητα.
Έχουμε όλοι μετακινηθεί σε ένα τόσο στενό και στερημένο κανάλι εμπειριών ώστε ένα τόσο επικίνδυνο εργαλείο, όπως η τηλεόραση, μπορεί να μπει στην ζωή μας και να μας φανεί χρήσιμο, ενδιαφέρον, υγιές και αξιόλογο ενώ την ίδια στιγμή μας φυλακίζει ακόμη πιο πολύ σε μια φυσική και πνευματική κατάσταση, κατάλληλη για την ανάδυση του ελέγχου.
Η χρήση της συσχετίζεται άμεσα με την ανάδυση των ελεγκτών. Το ότι η τηλεόραση θα χρησιμοποιούνταν και θα διευρυνόταν η χρήση της από τις σύγχρονες εξουσίες ήταν αναπόφευκτο και έπρεπε να είχε προβλεφθεί από την αρχή. Η τεχνολογία δεν επιτρέπει άλλους μηχανισμούς ελέγχου εκτός της ίδιας.
Οι επιπτώσεις της τηλεόρασης πάνω στο ανθρώπινο σώμα και πνεύμα ταιριάζουν με τους σκοπούς αυτών που ελέγχουν αυτό το μέσο. Δηλαδή των ανθρώπων της εξουσίας. Ο λεγόμενος άνθρωπος του καναπέ ή η έκφραση «καθιστική ζωή» οφείλουν την ύπαρξή τους σε μεγάλο βαθμό στην τηλεόραση.
Τελικά αποδεικνύεται ότι η τηλεόραση δεν έχει καμία ελευθεριακή δυναμική. Η ίδια η τεχνολογία θέτει ανυπέρβλητα εμπόδια στο τι περνάει πάνω από αυτήν. Το μέσο, στην πραγματικότητα επιλέγει το ίδιο του το περιεχόμενο μέσα από ένα πολύ στενό πεδίο δυνατοτήτων. Το αποτέλεσμα είναι ο δραστικός περιορισμός όλης της ανθρώπινης κατανόησης μέσα σε ένα άκαμπτο κανάλι.
Αυτό που συνδέει όλα όσα είπαμε είναι ότι ασχολούνται με πλευρές της τηλεόρασης οι οποίες δεν μεταρρυθμίζονται. Αυτό που αποκαλύπτεται είναι ότι υπάρχει μια ιδεολογία μέσα στην ίδια την τεχνολογία. Το να λέμε ότι η τηλεόραση είναι ουδέτερη και επομένως υπόκειται σε αλλαγές είναι τόσο γελοίο όσο το να λέμε ότι η τεχνολογία των όπλων μεταρρυθμίζεται.
(Το κείμενο είναι βασισμένο στον πρόλογο – περίληψη – βιβλίο του Jerry Mander)

Δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα ΔΙΑΔΡΟΜΗ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ