Επανάσταση στην Ισπανία 1o Μέρος 19 Ιουλίου 1936

Με αφορμή τη συμπλήρωση φέτος των 75 χρόνων από την Κοινωνική Επανάσταση στην Ισπανία, αλλά και των 100 χρόνων από την ίδρυση της Εθνικής Συνομοσπονδίας Εργασίας, της ιστορικής C.N.T (Confedaracion National de Trabajo), αποφάσισα να δημοσιεύσω κείμενα, φωτογραφίες, ντοκιμαντέρ και ταινίες για την ιστορία της Κοινωνικής Επανάστασης στην Ισπανία, η οποία έχει σαν ορόσημο της την 19η Ιουλίου του 1936. Σκοπός εδώ δεν είναι η πλήρης εξιστόρηση των γεγονότων(κάτι τέτοιο θα ήταν αδύνατο), αλλά μάλλον μια απόπειρα συγκέντρωσης πληροφοριών  σχετικά με την ιστορία του Ισπανικού αναρχικού κινήματος και την εξέλιξη του στη κοινωνική επανάσταση του ’36. Μια και το υλικό είναι “άπειρο”, αποφάσισα να χωρίσω τη δημοσίευση σε 2 μέρη ώστε να μη γίνει κουραστικό. Το πρώτο μέρος αφορά τα γεγονότα της 19ης Ιουλίου. Επίσης παρατίθεται η σχετική -διαθέσιμη στα ελληνικά- βιβλιογραφία, τόσο για τη περίοδο του ’36-’39 αλλά και για το Ισπανικό αναρχικό κίνημα πριν και μετά, όπως και αφίσες εκείνης της περιόδου. Με μια απλή αναζήτηση  μπορεί να ανακτηθεί υπό τη μορφή torrent σχεδόν όλο το υλικό.
“Για τούτο παρέμεινα με τα κουρέλια μου
όπως με γέννησε η γαλλική επανάσταση
όπως με γέννησε η απελευθέρωση των νέγρων
όπως με γέννησες εσύ μάνα μου Ισπανία
ένας σκοτεινός συνωμότης”
(Μιχάλης Κατσαρός, Δωριείς από το Κατά Σαδουκαίων)

***Το κείμενο που ακολουθεί δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά στην εφημερίδα “Επί Τα Πρόσω” της Ελευθεριακής Συνδικαλιστικής Ένωσης(ΕΣΕ), τον Ιούλιο του 2006.***
Η 19η Ιουλίου του 1936
Το ζήτημα της ένοπλης δράσης είχε δημιουργήσει κρίσεις στη CNT. Τα προβλήματα που είχαν δημιουργήσει στην Συνομοσπονδία οι αποτυχίες των ένοπλων εξεγέρσεων των δεκαετιών του ’20 και του ’30, είχε κάνει πολλούς συνδικαλιστές επιφυλακτικούς. Η ρήξη CNT – Άνχελ Πεστάνια και η ίδρυση από τον τελευταίο του Συνδικαλιστικού Κόμματος, οφειλόταν κατά βάση σε αυτό το ζήτημα.
Πρέπει λοιπόν να πούμε ότι το 1936 η CNT δεν σκόπευε η ίδια να ξεκινήσει την επανάσταση. Ουσιαστικά όμως, από τις εκλογές του Φλεβάρη, έχει κάνει την εκτίμηση ότι η κατάσταση οδηγείται σε ένοπλη σύγκρουση. Ο Ντουρούτι υποστήριζε ότι αν η Δεξιά ξανακέρδιζε τις εκλογές θα ακολουθούσε τέτοια καταστολή που θα έκανε την ένοπλη επανάσταση αναπόφευκτη, ενώ αν κέρδιζε η Αριστερά η Δεξιά θα απαντούσε με πραξικόπημα απέναντι στο οποίο η ένοπλη δράση θα ήταν και πάλι αναγκαία. Η σιωπηρή ψήφος της CNT προς την Αριστερά ήταν επομένως μια επιλογή που κοίταζε προς τον Εμφύλιο: ήταν σημαντικό η Συνομοσπονδία να πάει σε αυτόν με τους εξόριστους και τους φυλακισμένους αγωνιστές της απελευθερωμένους. Εκτός αυτού, η νίκη της Αριστεράς έδωσε το έναυσμα στον λαό να ξεκινήσει τον επαναστατικό μετασχηματισμό της οικονομάς πριν μιλήσουν τα όπλα. Οι αγρότες κατέλαβαν την εγκαταλειμμένη γη και οι εργάτες τα εργοστάσια που πολλοί εργοδότες άφησαν τρομαγμένοι.  Από το Φλεβάρη μέχρι τον Ιούλη η CNT προετοίμαζε τα μέλη της για το ενδεχόμενο φασιστικής εκτροπής. H Solidaridad Obrera[1] χρησιμοποιούσε τον τεράστιο μηχανισμό του συνδικάτου για να αποκαλύπτει συνωμοσίες της Δεξιάς στο στρατό. Η ίδια η κυβέρνηση προσπαθούσε μάταια να περιορίσει τη λαϊκή πρωτοβουλία και αναζητούσε τρόπο συμβιβασμού με τη Δεξιά. Το ίδιο έκανε και ένα κομμάτι της Δεξιάς, όχι όμως και οι στρατιωτικοί και οι παλιοί συνεργάτες της χούντας του Πρίμο Ντε Ριβέρα.
Φασιστική στάση και εργατική απάντηση.
Tο φασιστικό πραξικόπημα εκδηλώθηκε τελικά στις 18 Ιούλη του 1936, δύο μέρες μετά την δολοφονία του δεξιού πολιτικού Σοτέλο και έπιασε την κυβέρνηση στον ύπνο. Οι δημοκρατικοί του Αθάνια υπολόγιζαν ενδεχομένως ότι θα είναι μικρής εμβέλειας και ότι θα μπορέσουν να το χρησιμοποιήσουν για να συμβιβαστούν με το στρατό και να καταστείλουν τους αναρχικούς. Η πράξη έδειξε ότι οι κυβερνητικές δυνάμεις ήταν εντελώς ανίκανες να αποκρούσουν τη στάση, αλλά και απρόθυμες να εξοπλίσουν το λαό για να το κάνει. Η CNT κινητοποίησε άμεσα όσες δυνάμεις είχε για να εξασφαλίσει όπλα. Οι αρχές το αρνήθηκαν και κάλεσαν τους εργάτες να επιστρέψουν στα σπίτια τους. Ένα μικρό κομμάτι όπλων στη κατοχή της Ομοσπονδίας δεν έφθανε. Όταν εκδηλώθηκε η στάση στο ισπανικό Μαρόκο, σε όλη την Ισπανία οι εργάτες της CNT περικύκλωσαν τα κτίρια των αρχών για να διεκδικήσουν τα όπλα. Η δημοκρατία όμως προτιμούσε να πέσει παρά να εξοπλίσει το λαό. Τελικά στο κρίσιμο σημείο, η κατάσταση κρίθηκε ανάλογα με την πρωτοβουλία που πήρε ο λαός.
Στη Μαδρίτη, οι εργάτες κύκλωσαν τα στρατόπεδα πριν εκδηλωθεί η στάση. Είχαν λίγα όπλα από τη CNT, αλλά εμπόδιζαν την έξοδο των στρατιωτών. Μετά από κάποιες ώρες αφού η στάση είχε εκδηλωθεί παντού, οι αρχές μοίρασαν τουφέκια στα συνδικάτα, που τα έδωσαν αμέσως στο συγκεντρωμένο πλήθος. Η αξιωματικοί παραδόθηκαν και η στάση δεν εκδηλώθηκε στη Μαδρίτη. Στη Σαραγόσα αντίθετα, η CNT ξοδεύτηκε σε διαπραγματεύσεις με τις αρχές, με αποτέλεσμα η στάση να εκδηλωθεί ενόσω οι εργάτες μιλούσαν ακόμα με τον κυβερνητικό επίτροπο και η πόλη να πέσει στους φασίστες. Ήταν το πιο κρίσιμο λάθος της 19ης Ιουλίου και η CNT ξόδεψε ουσιαστικά όλον τον εμφύλιο για να το καλύψει. Στις Αστούριες, ο στρατός κατάφερε να ελέγξει το Οβιέδο, το οποίο όμως αμέσως περικυκλώθηκε από εργάτες ορυχείων της περιφέρειας που δεν είχε πέσει στους φασίστες. Στην Ανδαλουσία, δίπλα στη φρανκική βάση του Μαρόκου, η αντίσταση των εργατών δεν ήταν ικανή να σταματήσει τους φασίστες. Στη Γαλικία, οι εργάτες βγήκαν στο δρόμο κατά χιλιάδες και εμπόδισαν με οδομαχίες την εκδήλωση του πραξικοπήματος, που όμως εκδηλώθηκε πάνω στα καράβια. Στη χώρα των Βάσκων τα πράγματα κανονίστηκαν ανάλογα με τις επιλογές των τοπικών φατριών. Πουθενά η φασιστική στάση δεν αποκρούστηκε από τις κυβερνητικές δυνάμεις της Αριστεράς.
Η Βαρκελώνη στις φλόγες
Στην Καταλονία ο τοπικός ηγέτης Κομπάνυς, ήλπιζε ότι νικώντας με τα στρατεύματα του τη στάση και ανάλογα με τις εξελίξεις στην υπόλοιπη Ισπανία, θα μπορούσε να διαπραγματευτεί με καλύτερους όρους την αυτονομία της περιοχής του. Δεν ήθελε να εξοπλίσει τη CNT, που ήταν πανίσχυρη στη Καταλονία, εκτός των άλλων και επειδή είχε περιφρονήσει μαι επανάσταση οπερέτα που είχε κάνει ο ίδιος για να κυρήξει τη Καταλονία ανεξάρτητο κράτος. Η καταλανική φρουρά του Κομπάνυς πάντως, πολέμησε τους στασιαστές στα περίχωρα της Βαρκελώνης και ήταν η μόνη επίσημη στρατιωτική μονάδα που το έκανε αυτό άνευ όρων. Ωστόσο, συνετρίβη πολύ γρήγορα από τους φασίστες, οι οποίοι μπήκαν το πρωί της 19ης Ιουλίου στη Βαρκελώνη. Εκεί τους μακέλεψαν οι εργάτες.
Έχουν γραφτεί πολλά και πολύ επικά για τη μάχη της Βαρκελώνης. Οπωσδήποτε, είναι η πιο εμφατική νίκη που έχει πετύχει στη σύγχρονη ιστορία ένας κακά οπλισμένος “στρατός”, εναντίον οργανωμένου αντιπάλου, όπως ήταν οι φασίστες. Αυτό όμως που πρέπει να σημειωθεί είναι ότι η νίκη αυτή ήταν κοινωνική και όχι μιλιταριστική. Στη Βαρκελώνη του ’36 κεφαλαιοποιήθηκε όλη η δουλειά που είχαν κάνει τα συνδικάτα της CNT επί 26 χρόνια[2]. Εκτός από τις πετυχημένες επιθέσεις που έγιναν από τη CNT σε αποθήκες όπλων και πολεμικά πλοία, ήταν μέσω των συνδικάτων που ο κόσμος οργανώθηκε για διεκδικήσει και τελικά να πάρει τα όπλα από τα σώματα ασφαλείας ( με πρωτοβουλία των ίδιων των αστυνομικών, που όπως γράφει ο Α. Παζ, μεταμορφώθηκαν για μια στιγμή μέσω ενός σπάνιου φυσικού φαινομένου σε ανθρώπους ), να συλλάβει τους εθνοφρουρούς και να του στείλει κυκλωμένους στο μέτωπο. Ακόμα και οι οδομαχίες οργανώθηκαν μέσω των περιφερειακών και κλαδικών επιτροπών της CNT που μοίρασαν τα όπλα και τις θέσεις, περιφρουρώντας και την απεργία που είχε κηρυχθεί την ίδια μέρα. Η μάχη της Βαρκελώνης, στην οποία συμμετείχε σχεδόν όλη η πόλη, έδειξε αυτό που ήταν το σπουδαιότερο έργο της CNT: ότι μέσω του αναρχοσυνδικαλισμού, όλη οι κοινωνία είχε γίνει κομμάτι της επαναστατικής διαδικασίας. Αυτή ήταν η πραγματικότητα που επέτρεπε το τσάκισμα των φασιστικών στρατευμάτων και τον εντυπωσιακό άμεσο οικονομικό μετασχηματισμό που την ακολούθησε.
Στις οδομαχίες της Βαρκελώνης, στη Πλατεία Καταλονίας, λίγο πριν την οριστική υποχώρηση των φασιστών, σκοτώθηκε ο σπουδαίος αναρχικό αγωνιστής Φρανθίσκο Ασκάσο, κύριος οργανωτής της άμυνας της πόλης και πρωταγωνιστής των οδομαχιών με τους μπράβους των αφεντικών από τη δεκαετία του ’20 και μετά.
Η Ισπανία σε πολλά “δύο κομμάτια”
Την επόμενη μέρα, ο χάρτης της Ισπανίας ήταν δυσκολοδιάβαστος: οι φασίστες ήλεγχαν ένα μεγάλο τμήμα της δυτικής Ισπανίας από το Κάντιξ μέχρι το Οβιέδο που εκτεινόταν ανατολικά μέσω Σαραγόσα προς την Καταλονία. Αυτή η τελευταία ελεγχόταν πλήρως από τη CNT, που στο ανατολικό μέτωπο κρατούσε επίσης τη Μάλαγα.
Η ζώνη Μαδρίτη  - Βαλένθια είχε μείνει κυβερνητική, ενώ η Χώρα των Βάσκων είχε χωριστεί στα δύο. Ήταν φανερό ότι οι φασίστες επρόκειτο να κινηθούν προς Μαδρίτη και Μάλαγα και η CNT προς Σαραγόσα. Η κυβέρνηση δεν είχε να κινηθεί προς τα πουθενά, οπότε απευθύνθηκε προς την Γαλλία την Αγγλία και τον Στάλιν.

Σημειώσεις: 
[1] Solidaridad Obrera(Εργατική Αλληλεγγύη) : Η τοπική ομοσπονδία των συνδικάτων της Καταλονίας, αποτελούμενη από δεκάδες κλαδικά και τοπικά συνδικάτα, τα οποία ενώθηκαν το 1908 και εργάστηκαν για τη δημιουργία ενιαίας ομοσπονδίας εργασίας. Αυτό έγινε το 1910-1911 με τη δημιουργία της CNT.
[2] Σχετικά με τις απαρχές του ισπανικού αναρχικού κινήματος βλ.: Μάξ Νετλώ”Ιστορία της Αναρχίας” – Κεφ.7 ,Κεφ.8. καθώς και Χανς Μαγκνους Εντσενσμπέργκερ”Το σύντομο καλοκαίρι της αναρχίας” : Σημείωση Δεύτερη,σελ.31-41

"Εργατική Αλληλεγγύη"

Βιβλιογραφία της ισπανικής κοινωνικής επανάστασης(διαθέσιμη στα ελληνικά):

• Αναρχικές κολλεκτίβες, η εργατική αυτοδιεύθυνση στην ισπανική επανάσταση, Sam Dolgoff, εκδόσεις Διεθνής Βιβλιοθήκη
• Άυριο η Ισπανία. Συζητήσεις με τον Ρεζις Ντεμπράι και τον Μαξ Γκαλλο, Σαντιάγκο Καρίλιο, εκδόσεις Θεμέλιο, 1975, 262 σελίδες

• Διαμαρτυρία εναντίον των ελευθεριακών του παρόντος και του μέλλοντος για τους συμβιβασμούς του 1937, ανώνυμου, εκδόσεις Ελεύθερος Τύπος

• Ελλάδα και Ισπανία 1936, εκδόσεις Βιβλιόραμα

• Η αναρχική αντίσταση πριν, κατά και μετά την επανάσταση του ’36 στην Ισπανία, εκδόσεις Αναρχική Αρχειοθήκη, 2000
• Η Έμμα Γκόλντμαν για την ισπανική επανάσταση, Έμμα Γκόλντμαν, εκδόσεις Άρδην (συμπεριλαμβάνονται και οι τρεις τόμοι του έργου)
• Η GPU στην Ισπανία: η σταλινική αντεπανάσταση στον ισπανικό εμφύλιο

• Ισπανική επανάσταση του 1936, Μπούκτσιν , εκδόσεις Βιβλιοπέλαγος
• Ισπανική διαθήκη, Άρθουρ Κάισλερ, εκδόσεις Δρακοπούλου
• Ισπανία, εκδόσεις Καζαντζάκη

• Κολλεκτιβισμός και αυτοδιαχείριση 1936-1939, Augustin Souhi

• Μνήμη και λήθη του ισπανικού εμφυλίου, Paloma Aquilar Fernandez, πανεπιστημιακές εκδόσεις Κρήτης

• Ντουρούτι: η κοινωνική επανάσταση στην Ισπανία 1896-1936, Άμπελ Παζ, εκδόσεις Ελεύθερος Τύπος.

• Το σύντομο καλοκαίρι της αναρχίας, Εντσενσμπέργκερ, Μάγκνους-Χανς, εκδόσεις Οδυσσέας
• Οι άνθρωποι που κύκλωσαν το άλφα. Η ιστορία του ισπανικού ελευθεριακού κινήματος κατά τη διάρκεια της δικτατορίας 1939-1977,Κώστας Φλώρος, εκδόσεις 1704621, 409 σελίδες.
• Ο Ντουρούτι και η κοινωνική επανάσταση, Εναλλακτικές εκδόσεις
• Οι μάχες του Μάη του 1937 στην επαναστατημένη Βαρκελώνη, Α. Στόνχυ, εκδόσεις Άρδην
• Ο ισπανικός εμφύλιος πόλεμος, Gabriele Ranzato
• Ο ισπανικός εμφύλιος πόλεμος, Ρούντολφ Ρόκερ
• Ο ισπανικός εμφύλιος πόλεμος, Βίπερ ζωρζ Ρου (συμπεριλαμβάνονται και οι δύο τόμοι)

• Προσκύνημα στην Καταλωνία, Τζώρτζ Όργουελ, εκδόσεις Διεθνής Βιβλιοθήκη

• Φόρος τιμής στην Καταλωνία, George Orwell, εκδόσεις Βέργος

    “A Las Barricadas”  - “Στα οδοφράγματα” 
Negras tormentas agitan los aires                                        Μαύρες θύελλες τραντάζουν τον αέρα
nubes oscuras nos impiden ver                                              σκούρα σύννεφα μας εμποδίζουν να δούμε
aunque nos espere el dolor y la muerte                                ακόμη κι αν μας περιμένει ο πόνος κι ο θάνατος
contra el enemigo nos llama el deber.                                 ενάντια στον εχθρό μας καλεί το χρέος
El bien mas preciado es la libertad                                       Το σπουδαιότερο αγαθό είναι η λευτεριά
hay que defenderia con fe y valor.                                          πρέπει να το διεκδικήσουμε με πίστη και θάρρος
Alza la bandera revolucionaria                                             Ψηλά ας σηκώσουμε την επαναστατική σημαία
que llevar_ al pueblo a la emancipation.                             που θα οδηγήσει το λαό στην απελευθέρωση
En pie pueblo obrero, a la batalla!                                         Εμπρός εργαζόμενε λαέ, στη μάχη!
hay que derrocar a la reaccion.                                               πρέπει να διαλύσουμε την αντίδραση
A las barricadas, a las barricadas                                          Στα οδοφράγματα! Στα οδοφράγματα!
poor el triunfo de la confederation!                                        Για την νίκη της Συνομοσπονδίαςhttp://parallhlografos.wordpress.com/