Βία χωρίς Επανάσταση

του Νίκου Φίλη

από την  αυγη

Κάθε χρόνο η επέτειος του Πολυτεχνείου αποτελεί αφορμή για δημόσιο διάλογο σχετικά με τα προβλήματα και τις αξίες που συγκροτούν πολιτικά την εκάστοτε νεότητα. Τα δύο τελευταία χρόνια, εξαιτίας της δολοφονίας του Α. Γρηγορόπουλου προστέθηκε και δεύτερη επετειακή αφορμή ώστε πολιτικοί, κοινωνικοί επιστήμονες και μίντια να θυμούνται τη νεολαία.

Σε αντίθεση με το Πολυτεχνείο, που η μεταπολιτευτική κυρίαρχη κομματική διαχείριση δημιούργησε μια εκ των υστέρων ιδεοληπτική και συχνά ωφελιμιστική ανάγνωση των γεγονότων, ο Δεκέμβρης του 2008 παραμένει λιγότερο διαχειρίσιμη υπόθεση, με βάση τα εξ αδρανείας αυτονόητα ακόμη και της αριστεράς. Οι πρωταγωνιστές του δεν ανήκουν, ούτε στην πορεία εντάχθηκαν σε κάποια πολιτική συλλογικότητα. Αντιθέτως βιώνουν την προϊούσα αποϊδεολογικοποίηση και πάντως, την απογοήτευση από την πολιτική. Η δράση τους, αιφνίδια, αντιφατική και χωρίς άμεσο γενικότερο πολιτικό - εναλλακτικό πρόταγμα αναζητεί, δυο χρόνια τώρα, συνέχεια. Οι προφητείες για τις εξεγέρσεις που έρχονται δεν έχουν βεβαιωθεί μέχρι σήμερα. Εκφράζουν, μάλλον, μια απονενοημένη αναζήτηση συνέχειας με τον ριζοσπαστισμό της μεταπολίτευσης.

 Θα ζήσουν χειρότερα από τους γονείς τους

Ο Δεκέμβρης των 15άρηδων, λοιπόν, είναι μια υπόθεση που τελείωσε; Δεν είναι η πρώτη φορά που οι "νεκροθάφτες" αποδεικνύονται περισσότερο βιαστικοί από τους αγωνιώντες και επειγόμενους. Ο Δεκέμβρης του 2008 δεν υπήρξε επιστέγασμα του τέλους της Μεταπολίτευσης αλλά προανάκρουσμα νέων κοινωνικών δυναμικών. Συνέπεσε με την αρχόμενη τότε οικονομική κρίση, που σήμερα προσλαμβάνει απρόσμενες διαστάσεις, όχι μόνο ελληνικές αλλά και ευρωπαϊκές. Πριν από δύο χρόνια τα μεσαία στρώματα, που είχαν ευνοηθεί από το "συμβόλαιο της ισχυρής Ελλάδας", άρχισαν να διαπιστώνουν ότι φτάνει το τέλος του αχαλίνωτου ευδαιμονικού καταναλωτισμού, που στηριζόταν στην ανάπτυξη με δανεικά. Και τα παιδιά της γενιάς του Πολυτεχνείου οδηγήθηκαν στη δική τους εξέγερση συνειδητοποιώντας πόσο τυχαίο υπήρξε ότι δεν ήταν κάποιος απ' αυτούς στη θέση του αμέριμνου δολοφονημένου Αλέξη. Στην ανασφάλεια των νέων, που έχει πολλές αιτίες και μορφές, προστέθηκε ο φόβος μήπως περισσεύει η ζωή τους...

Η σημερινή γενιά είναι η πρώτη γενιά μετά τον πόλεμο, που δεν ελπίζει σε ένα καλύτερο μέλλον από εκείνον των γονιών τους. Η αίσθηση αυτή διαπερνά πρώτα πρώτα τα παιδιά των πολυάριθμων μικρομεσαίων τάξεων, που για πρώτη φορά συνειδητοποιούν την αυταπάτη σύμφωνα με την οποία "οι καλύτεροι μπορούν να προοδεύσουν", διαπιστώνουν ότι είναι κοινή η μοίρα και το μέλλον αόρατον. Η έξοδος από την κρίση δεν θα 'ρθει νωρίτερα από δεκαπέντε χρόνια όπως προέβλεψε ο Τ. Σκιόπα, σύμβουλος του πρωθυπουργού. Αλλά και τότε, η έξοδος δεν είναι σίγουρο ότι θα οδηγήσει σε ανάπτυξη με απασχόληση. Συνεπώς ο σημερινός 15άρης θα περάσει μια δύσκολη, σχεδόν εφιαλτική περίοδο μετάβασης από το σχολείο στην παραγωγή, χωρίς η οικογένεια να μπορεί να του διασφαλίσει ένα επίπεδο ζωής και μάλιστα χωρίς τελικά η απασχόληση να τον εντάσσει σταθερά στην κοινωνία. Μια εκκρεμής γενιά...

Είναι λοιπόν η διαμορφούμενη πραγματικότητα που καθιστά επίκαιρη την επαγγελία του Δεκέμβρη των νέων. Επαγγελία πολύσημη, καθώς ταξιδεύει μέσα σε ένα ωκεανό αβεβαιοτήτων. Και επιπλέον η τελετουργία της μαζικής δημοκρατίας, με τις παραδοσιακές συλλογικές διαδικασίες, παραχωρεί ολοένα και περισσότερο τη θέση της σε άτυπες μορφές κινητοποίησης, όπου η τεχνολογία μοιάζει να συγκροτεί το νέο σύμπαν. Πόσο απέχει η εξέλιξη αυτή από την προοπτική η "νέα συλλογικότητα" να ορίζεται από θρυμματισμένες κοινωνικότητες, να διαμορφώνει ατομικές στάσεις ναρκισσιστικές ή και μηδενιστικές; Πόσο μακριά βρίσκεται η ατομική αναδίπλωση από την "ψηφιοποίηση" της δημοκρατικής διαδικασίας, όπως έδειξε το κύμα της εκλογικής αποχής;

Ο Δεκέμβρης του 2008, ιδωμένος μέσα στον μακρύ χρόνο της κρίσης που ζούμε, αποκτά απροσδιόριστες δυναμικές και ενισχύει την πεποίθηση ότι οι μέρες μας θα σφραγιστούν από το απρόβλεπτο. Θα διαψευσθούν, λοιπόν, όσοι σπεύδουν να καταδικάσουν τον Δεκέμβρη ως μια παρένθεση αναχρονισμού. Βεβαίως δεν μιλούν όλοι οι κατήγοροι από την ίδια αφετηρία. Άλλοι μιλούν από την καθέδρα του παλαίμαχου της "γενιάς του Πολυτεχνείου" άλλοι από το σύστημα της επιστημονικής αυτοαναφορικότητάς τους, άλλοι από τον τηλεοπτικό άμβωνα. Δεν είναι, άλλωστε, η πρώτη φορά που οι κυρίαρχες ελίτ αιφνιδιάζονται, με το ξέσπασμα και σπεύδουν να κηρύξουν το "τέλος του", εκφράζοντας ευσεβείς πόθους τους.

“Βία χωρίς Επανάσταση”

Θα συμφωνούσα ότι η ελλείπουσα κρίσιμη παράμετρος για να αποκτήσει νέα λάμψη και ορμή η ενδιάθετη κοινωνική οργή, είναι η αριστερά. Δεν είναι τυχαίο ότι η αριστερά δεν κατόρθωσε να επηρεάσει τα γεγονότα του Δεκέμβρη, που τελικώς ηγεμονεύθηκαν από τον αντιεξουσιαστικό χώρο. Δεν αναφέρομαι στο ΚΚΕ, που τα αντιμετώπισε με εχθρότητα συνεχίζοντας την παράδοση δεκαετιών δογματισμού και κοινωνικού συντηρητισμού, σύμφωνα με την οποία το αυθόρμητο είναι επικίνδυνο καθότι δεν το ελέγχουμε και πρέπει να κατασταλεί.

Η καθ' ημάς αριστερά, εμφανίστηκε αμήχανη μπροστά στα γεγονότα βίας. Παρά την ιδεολογική προπαρασκευή της για την αξία της δημοκρατίας δεν κατόρθωσε να διαβλέψει εγκαίρως την πολιτισμική - ιδεολογική τομή, που σηματοδοτεί το νέο φαινόμενο βίας. Χωρίς να υιοθετούμε το ανιστόρητο σχήμα, ότι η τρομοκρατική δράση αποτελεί ευθύγραμμη συνέχεια της μολότοφ, οφείλουμε να προβληματιστούμε, για το γεγονός ότι από την εξέγερση του Δεκέμβρη επιβιώνει ως ορατό στοιχείο η “βία χωρίς Επανάσταση”. Αυτή ακολουθώντας τις δικές υπόγειες διαδρομές καταλήγει σε τραγωδίες, όπως εκείνη με τους νεκρούς εργαζόμενους στη Marfin ή σημασιοδοτεί δράσεις της "νέας γενιάς τρομοκρατών". Η βία χωρίς το πρόταγμα της Επανάστασης στερείται την ιδεολογική νομιμοποίηση και συμφύρεται με πράξεις του κοινωνικού περιθωρίου ή και συνέργειες με τμήματα του υποκόσμου.

Η βαθιά κρίση, οικονομική αλλά και αξιών, μπορεί να ανοίξει το κουτί των ανέμων, απ' όπου θα εκτιναχθούν τελώνια, τόσο αντίθετα ή και εχθρικά μεταξύ τους που η βία τους θα εγγράφεται, ακόμη και στον ακροδεξιό ριζοσπαστισμό. Παραμένει, ωστόσο, πάντοτε η ελπίδα ότι η μεγάλη πλειοψηφία των νέων, μέσα από τις εφιαλτικές εμπειρίες τους, μπορούν να συνειδητοποιηθούν σε στόχους για την αλλαγή της ζωής τους, της πολιτικής, της εκπαίδευσης