Σελίδες

Κυριακή 22 Φεβρουαρίου 2015

Η επανοικειοποίηση της πολιτικής

ΝΙΚΟΣ ΚΑΤΣΙΑΟΥΝΗΣ


Η επανοικειοποίηση της πολιτικής

Δευτέρα, 05 Ιανουαρίου 2015 10:21
«Δημιουργείστε εκείνους τους θεσμούς οι οποίοι εσωτερικευόμενοι από τα άτομα, διευκολύνουν στο μεγαλύτερο βαθμό την πρόσβασή τους στην ατομική αυτονομία και στην αποτελεσματική τους συμμετοχή σε όλες τις μορφές ρητής εξουσίας που υπάρχουν στην κοινωνία» Κορνήλιος Καστοριάδης
Αυτό που αποτελεί κοινό τόπο εδώ και αρκετά χρόνια είναι η απόδραση του πολιτικού (με την έννοια της διαχείρισης των κοινών υποθέσεων) από την κοινωνία. Το εξουσιαστικό παράδειγμα των τελευταίων δεκαετιών του εικοστού αιώνα οδήγησε στην αποδυνάμωση του μαζικού πολιτικού υποκειμένου και στην ηγεμόνευση μιας μικρής μειοψηφίας πάνω στη διαχείριση της οικονομικής και πολιτικής ζωής. Η συναίνεση στήθηκε επί το πλείστον στην πλήρη απουσία του κοινωνικού πράττειν και διακυβεύματος από τη διαχείριση των πολιτικών υποθέσεων. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα από τη μια την περιστολή των ελευθεριών και των δικαιωμάτων που συγκροτήθηκαν από το μεταπολεμικό status και από την άλλη την οριακή εξαφάνιση μιας συνεκτικής αμφισβήτησης και αντιπαράθεσης απέναντι στην κυρίαρχη δομή.
Η δημόσια πολιτική ζωή μετατράπηκε έτσι σε ένα οριοθετημένο θέαμα. Επικοινωνιολόγοι, γιγάντιες διαφημιστικές εκστρατείες, τακτικές διαμόρφωσης και χειραγώγησης της κοινής γνώμης επιστρατεύτηκαν με σκοπό τη διατήρηση και την ενίσχυση της θεσμοθετημένης κυρίαρχης εξουσίας. Η πολιτική οριοθετείται πλέον στη διαμόρφωση μιας θεαματικής και εξιδανικευμένης εικόνας του πολιτικού προσώπου. Επιπλέον έχουμε τη μετατόπιση από την ικανότητα πολιτικής διαχείρισης των ζητημάτων στην ηθικολογική διάσταση της πολιτικής. Η αναζήτηση προσώπων που έχουν δημιουργήσει μια καθόλα ψευδή εικόνα ήθους και προσωπικότητας έχει αποτελέσει το ζητούμενο από την πλειοψηφία. Παρουσιάζεται έτσι η σύζευξη, σύμφωνα με το Jacques Ranciere, της οχλοκρατίας με την επιστημοκρατία, δηλαδή την κυριαρχία των ειδικών του πολιτικού μάνατζμεντ και της τεχνοκρατικής διαχείρισης. Αξίζει να σημειωθεί ότι με την απόδραση του πολιτικού από το κοινωνικό γίγνεσθαι, ο κυρίαρχος λόγος δεν απαντά πλέον (εσκεμμένα φυσικά μιας και εξυπηρετείται από αυτό) στη βάση της πολιτικής των θεμάτων αλλά κάνει αναγωγές στο Ήθος. Ας μην ξεχνάμε το γεγονός ότι μετά την 11η Σεπτεμβρίου οι αλλαγές στο γεωπολιτικό στρατόπεδο έγιναν με την επίκληση του πολέμου ανάμεσα στο Καλό και το Κακό, ζητώντας έτσι την κοινωνική συναίνεση με όρους μη πολιτικούς.
Η απόλυτη επικράτηση του νεοφιλελεύθερου καπιταλιστικού μοντέλου είχε ως αποτέλεσμα την πλήρη εξατομίκευση του ανθρωπίνου υποκειμένου και την κυριαρχία της ασημαντότητας γύρω από το ζήτημα των αξιών που συγκροτούν το κοινωνικό σύνολο. Η οικονομική κρίση, που στην ουσία της είναι καθόλα πολιτική, απέδειξε με τον πιο εμφανή τρόπο την κρίση που έχει συνθλίψει συθέμελα την κυρίαρχη θεσμισμένη δομή. Ο καπιταλιστικός Κήπος της Εδέμ που υπόσχεται την είσοδο στον κόσμο της κατανάλωσης και της «ευδαιμονίας» έχει μετατραπεί πλέον σε κόλαση. Τα ιδεολογήματα της προόδου και της ανάπτυξης έχουν καταρρεύσει ενώ το σύστημα αδυνατεί να επιβεβαιώσει τα θεμέλια εγκυρότητάς του. Στον ελλαδικό χώρο βιώνουμε ίσως τον οριστικό θρυμματισμό της μεταπολιτευτικής συναίνεσης, η οποία βασίστηκε περισσότερο στην παροχή δυνατότητας κατανάλωσης από μια ευρύτερη μερίδα του πληθυσμού και στην ισχυροποίηση των πελατειακών σχέσεων και της διαφθοράς παρά στην εγκαθίδρυση θεσμών που θα ισχυροποιούσαν μια δημοκρατική πολιτεία. Από τη στιγμή που το κοινωνικό συμβόλαιο έχει πλέον διαρραγεί, αρχίζει να κάνει την εμφάνισή του δειλά δειλά το ερώτημα του επαναορισμού της ζωής.
Τα τελευταία χρόνια άρχισε να παρατηρείται μια αύξουσα τάση κοινωνικών κινήσεων ώστε να προσπαθήσουν οι ίδιες να παράγουν πολιτική. Κινήματα πολιτών, τα οποία βλέποντας την αδυναμία του κράτους και των μηχανισμών του να διαχειριστούν την καθημερινότητα και την επιβίωση, προσπάθησαν να πάρουν την κατάσταση στα χέρια τους. Με κύριους άξονες την αυτοοργάνωση από τα κάτω και τις αμεσοδημοκρατικές διαδικασίες κατάφεραν να πετύχουν νίκες, που έδειχναν ότι σταδιακά άρχιζε η αντίστροφη μέτρηση για την έξοδο από την απάθεια. Η σημαντικότητα αυτών των κινημάτων εδράζεται από τη μια στην ευρύτητα της συμμετοχής που εξασφάλισαν και από την άλλη στις νίκες είτε αναφορικά με την ακύρωση κεντρικών πολιτικών σχεδιασμών του κράτους και του κεφαλαίου είτε στη δημιουργία θεσμίσεων με στόχο την πολιτική διαχείριση της ζωής. Δύο ήταν τα πιο σημαντικά γεγονότα των τελευταίων χρόνων και ίσως και της νεότερης μεταπολιτευτικής ιστορίας. Ο Δεκέμβρης του 2008 και τα κινήματα των πλατειών που συγκροτούνται σήμερα. Η εξέγερση του Δεκέμβρη έδωσε τη δυνατότητα στους από τα κάτω να καταλάβουν τη δύναμή τους και να αμφισβητήσουν τις κυρίαρχες δομές και την αυθεντία με την οποία εκφράζεται η εξουσία. Κι εάν ο Δεκέμβρης ήταν η ερώτηση, τότε η κοινωνική δυναμική που αναπτύσσεται στο Σύνταγμα και στις άλλες πλατείες θα μπορούσε να αποτελέσει την απάντηση.
Με το κίνημα του Συντάγματος αρχίζει, έστω και σε πρωτόλεια ακόμη μορφή, να σχηματοποιείται μια διαφορετική πρόταση για τη διαχείριση της κοινωνικοπολιτικής ζωής. Η διεκδίκηση του δημόσιου χώρου, ως καθόλα κοινωνικού και μακριά από κάθε είδους διαμεσολάβηση, ήταν το αρχικό βήμα ώστε να ξεκινήσουν οι διεργασίες και οι αναστοχασμοί γύρω από μια νέα πρόταση κοινωνικής διαχείρισης. Τη στιγμή που τα πολιτικά κόμματα έχουν απολέσει κάθε νόημα από ουσία και παραγωγή πολιτικής, μη μπορώντας πλέον να εκφράσουν κανένα κοινωνικό σύνολο, το ερώτημα πλέον μεταφέρεται στα συλλογικά υποκείμενα, τα οποία έχοντας συνείδηση των συλλογικών διεργασιών, προσπαθούν να συνθέσουν μια πρόταση. Μια συνθήκη, της οποίας η διαύγαση θα μπορούσε να επιφέρει αρκετά ριζοσπαστικά και συγκρουσιακά αποτελέσματα, που αποτελεί πλέον θα λέγαμε κοινό τόπο στις κοινωνικές διεργασίες των πλατειών, είναι το πρόταγμα της Άμεσης Δημοκρατίας. Η άμεση δημοκρατία δεν μπορεί να αποτελέσει καθεστώς αλλά διαδικασία και εργαλείο το οποίο θα συγκροτήσει μια όντως δημοκρατική κοινωνική θέσμιση. Κι αυτό γιατί προϋποθέτει την ισότιμη συμμετοχή όλων μακριά και πέρα από κάθε είδους διαμεσολάβηση. Εξάλλου όταν κάποιος συμμετέχει ο ίδιος σε μια διεργασία δίνοντάς της νόημα και περιεχόμενο, μόνο τότε είναι έτοιμος να την υπερασπίσει αλλά και να τη διευρύνει. Η επικαιρότητα του προτάγματος οφείλεται στο γεγονός από τη μια ότι δεν υπάρχει κάτι ενιαίο να εκπροσωπηθεί κοινωνικά και από την άλλη στην απουσία κάποιας ολιστικής πρότασης για έναν κοινωνικό μετασχηματισμό. Έτσι η Άμεση Δημοκρατία μπορεί να δώσει τον απαιτούμενο ζωτικό χώρο στις κοινωνικές κινήσεις ώστε να απελευθερώσουν τις δημιουργικές εκείνες δυνάμεις που θα οδηγήσουν σε μια νέα πρόταση κοινωνικής θέσμισης.
Σήμερα οτιδήποτε πραγματικά πολιτικό παράγεται, παράγεται μόνο από την ίδια την κοινωνία και πέρα από παραδοσιακές και ιδεολογικές λογικές και μουχλιασμένα λάβαρα του παρελθόντος. Στο αδιέξοδο που έχει οδηγήσει η κυρίαρχη εξουσιαστική δομή και το φαντασιακό που την περιβάλλει, υπάρχει η ανάγκη ανάδυσης νέων μορφών διαχείρισης. Κι αυτό δείχνει να το αφουγκράζεται ένα αρκετά μεγάλο τμήμα του κοινωνικού συνόλου. Χρειάζεται όμως ο κόσμος που μαζεύεται στις πλατείες και συγκροτεί ένα ετερογενές αλλά αρκετά αποφασιστικό σύνολο να περάσει στη δημιουργία δικών του θεσμίσεων από τα κάτω. Με αυτοοργάνωση και άμεση δημοκρατία να συγκροτήσει θεσμούς αντιεξουσίας και αυτοθεσμίσεις, τόσο σε τοπικό όσο και σε ευρύτερο επίπεδο, που θα επιτρέψουν την ανάδυση μιας πραγματικά κοινωνικής αυτονομίας. Κι αυτό δεν αποτελεί μια ουτοπία αλλά μπορεί να πάρει σάρκα και οστά, αρκεί να σκεφτούμε ότι η οργάνωση του αγώνα στο Σύνταγμα και στις άλλες πλατείες αποτελεί το πρόπλασμα και το γονιμοποιό σπέρμα ενός τέτοιου εγχειρήματος. Αυτοθεσμίσεις στους ελεύθερους κοινωνικούς χώρους, στους χώρους δουλειάς, στη διακίνηση των προϊόντων και σε κάθε έκφραση της κοινωνικής σφαίρας με στόχο να πάρουμε τη ζωή στα χέρια μας. Είναι πλέον γεγονός ότι η κυριαρχία οδηγεί σε μια νέα βαρβαρότητα. Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι η κοινωνία θα λειτουργήσει με αυτοματισμό προκαλώντας εξέγερση ενάντια στην καταπίεση. Όλες οι γραμμικές προφητείες έγιναν συντρίμμια πάνω στο ακαθόριστο του κοινωνικού πράττειν. Κι επειδή κάθε κοινωνία είναι υπεύθυνη (ή θα πρέπει να είναι) για την ιστορία της, τίθεται πλέον το ερώτημα για το εάν θα γίνουν ουσιώδεις προσπάθειες ώστε να πάρουμε τη ζωή στα χέρια μας ή θα γίνουμε έρμαιο στην πιο καταστροφική επέλαση του καπιταλισμού των τελευταίων δεκαετιών.
Νίκος Κατσιαούνηςhttp://www.exarchiapress.gr/nikos-katsiaounis

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου