πολιτική ανυπακοή ως μέθοδο δράσης των κινημάτων.

Freedom March, Washington 28.8.1963
(R-L): Matthew Ahmann, Floyd McKissick,
Martin Luther King Jr.and Rev. Eugene Carson Blake.
Photographer: Robert Kelley, Life

του Πάνου Τριγάζη

Απόρησα ειλικρινά, διαβάζοντας τη δήλωση του Λεωνίδα Κύρκου  δια της οποίας «αποκήρυξε» την πολιτική ανυπακοή ως μέθοδο δράσης των κινημάτων. Η δήλωση του αγαπητού Λεωνίδα, παραμονή της 43ης επετείου της δολοφονίας του Μάρτιν Λούθερ Κινγκ (4.4.1968), για την οποία ετοιμαζόμουν να γράψω, έστρεψε τη σκέψη μου αυτομάτως στο γεγονός ότι ο μαύρος ηγέτης αναδείχθηκε σε παγκόσμιο σύμβολο αγώνα όταν τέθηκε επικεφαλής ενός μεγάλου κινήματος πολιτικής ανυπακοής στους ρατσιστικούς νόμους που είχαν ψηφιστεί «δημοκρατικά» σε Πολιτείες των ΗΠΑ. Ανάλογες μορφές δράσης χρησιμοποιούσε, την ίδια περίοδο, συρόμενος συχνά στα δικαστήρια, ένας άλλος μεγάλος κήρυκας της μη βίας, ο φιλόσοφος Μπέρτραντ Ράσσελ, ο οποίος ηγήθηκε επί πολλά χρόνια του αντιπυρηνικού κινήματος της Βρετανίας. Ας θυμηθούμε, επίσης, ότι πηγή έμπνευσης του Κινγκ υπήρξε ο Μαχάτμα Γκάντι, ο ηγέτης του κινήματος για την ανεξαρτησία της Ινδίας, που με τις μη βίαιες μορφές δράσης του οδήγησε στην απελευθέρωση της μεγάλης χώρας του, το 1947.

Η αγωνιστική διαδρομή του Μάρτιν Λούθερ Κινγκ ξεκίνησε το 1955, στα 26 χρόνια του, όταν ήταν ένας απλός παπάς σε εκκλησία Βαπτιστών στο Μοντγκόμερι της Αλαμπάμα. Όλα άρχισαν με τη σύλληψη της Ρόζας Παρκς, μιας μαύρης Αμερικανίδας, που αρνήθηκε να δώσει τη θέση της στο λεωφορείο σ' έναν λευκό. Η λαϊκή αντίδραση πήρε τη μορφή μαζικού μποϋκοτάζ των λεωφορείων και πυροδοτήθηκε ακόμη περισσότερο όταν ο Κινγκ συνελήφθη και το σπίτι του πυρπολήθηκε. Ήταν τέτοια η μαζική διάσταση του κινήματος που οδήγησε στην έκδοση απόφασης από το Ανώτατο Δικαστήριο των ΗΠΑ με την οποία κηρύχθηκαν αντισυνταγματικοί οι νόμοι που επέβαλλαν χωριστές θέσεις στα λεωφορεία για μαύρους και λευκούς. Πρώτη νίκη για τον νεαρό Κινγκ και το κίνημα της πολιτικής ανυπακοής. Οκτώ χρόνια μετά (28.8.1963), τέθηκε επικεφαλής μεγαλειώδους πορείας εκατοντάδων χιλιάδων πολιτών -μαύρων και λευκών- προς την Ουάσιγκτον, όπου, από τα σκαλιά του μνημείου Λίνκολν, εκφώνησε την πασίγνωστη ομιλία του «Έχω ένα όνειρο».

Ο Γρ. Λαμπράκης στη 1η Μαραθώνια πορεία Ειρήνης 21.4.1963

Υπάρχει, όμως, και στη χώρα μας μεγάλη παράδοση κινημάτων πολιτικής ανυπακοής. Για παράδειγμα, τέτοια πράξη ήταν η πραγματοποίηση της πρώτης Μαραθώνιας πορείας ειρήνης στις 21.4.1963, από τον Γρηγόρη Λαμπράκη και χιλιάδες συναγωνιστές του, κόντρα στην απαγόρευση της πορείας από την τότε κυβέρνηση Καραμανλή. Και για να μην πει κανείς «άλλες εποχές τότε», θα προσθέσω ότι και μεταδικτατορικά παραδείγματα, όπως ότι το Σκοπευτήριο της Καισαριανής δεν θα είχε περιέλθει στον Δήμο αν οι Δήμαρχοι Π. Μακρής, Θ. Μπαρτσώκας και Σπ. Τζώκας δεν είχαν κάνει καταλήψεις με τους δημότες, δεν θα υπήρχε το Θέατρο Βράχων των Δήμων Βύρωνα-Υμηττού αν οι δημότες και οι δήμαρχοι Δ. Νικολαΐδης και Ανδρ. Λεντάκης δεν είχαν καταλάβει τον χώρο, ούτε η παραλία του Ελληνικού θα είχε ανοίξει στους πολίτες αν ο Χρ. Κορτζίδης και οι συν-διαδηλωτές του δεν είχαν γκρεμίσει τα κάγκελα που είχαν κλείσει τον χώρο για «νόμιμη» επιχειρηματική εκμετάλλευση. 

Χρειαζόμαστε, λοιπόν, και σήμερα σύμβολα αγώνα, όπως ο Μάρτιν Λούθερ Κινγκ, ο Μπέρτραντ Ράσσελ και ο Λαμπράκης, σ’ έναν κόσμο γεμάτο βία και ανισότητες, όπου οι κοινωνίες δοκιμάζονται από πολιτικές «σούπερ λιτότητας». Εξακολουθούν να δίνουν τροφή στα όνειρα των κοινωνικά αδυνάτων, ιδιαίτερα των νέων ανθρώπων, για έναν πιο δίκαιο, ειρηνικό και αλληλέγγυο κόσμο.

- Ο Πάνος Τριγάζης είναι υπεύθυνος του Τμήματος Εξωτερικής Πολιτικής του ΣΥΝ και στέλεχος του φιλειρηνικού κινήματος.