«Από πείσμα και τρέλα θα ζω σε τούτη τη χώρα!

» (σκέψεις επετείου)

Τετάρτη, 27 Οκτώβριος 2010 11:15

Γιώργος Μάλφας

Εβδομήντα χρόνια μετά…

Γιορτάζεις την Εθνική Αντίσταση του Λαού μας, τραγουδάς «γυναίκες Ηπειρώτισσες», υψώνεις αμήχανα σημαίες, χορεύεις από κεκτημένη συνήθεια στις πλατείες… Φέτος όμως, δυσκολεύεσαι να πεις το «ΟΧΙ». Δεν είσαι  σίγουρος, αμφιβάλλεις. Φοβάσαι τους συνειρμούς, τις πιθανές παρεξηγήσεις. Τρέμεις τις συνέπειες…

Χρόνια τώρα, επαναλάμβανες τελετουργικά μονότονα το «ΟΧΙ» του παππού σου. Καμάρωνες τη θυσία του, θριαμβολογούσες αδαπάνητα για τα κατορθώματα και τους ηρωισμούς της γενιάς του. Στις δεκαετίες όμως που ακολούθησαν κατασπατάλησες νωχελικά την ελευθερία που σου χάρισε! Έφτιαξες τη ζωή σου…
Το δικό σου, επιτέλους, σπίτι, και το δικό σου εξοχικό. Έκανες ταξίδια μακρινά και πολυδάπανα, σε προορισμούς εξωτικούς. Αγόρασες πρώτο και μετά δεύτερο αυτοκίνητο. Χρεώθηκες ασυλλόγιστα δάνεια, δόσεις και κάρτες που αφειδώς σου πρόσφεραν οι τράπεζες. Μπούχτισες τα παιδιά σου φροντιστήρια και ιδιαίτερα, να σπουδάσουν προσοδοφόρα επαγγέλματα, να γίνουν υψηλόβαθμα «στελέχη διοίκησης επιχειρήσεων». Εκμεταλλεύτηκες, με όλους τους δυνατούς τρόπους, τους μετανάστες που είχαν την ανάγκη σου, για να μαζέψουν τις ελιές σου, να χτίσουν και να καθαρίσουν το σπίτι σου, να… φυλάξουν τα παιδιά σου. Έπαιξες στο Χρηματιστήριο το κληρονομημένο βιος των γονιών σου και αγόρασες «αέρα» που σου πούλησαν οι αετονύχηδες της ελεύθερης αγοράς. Συναλλάχθηκες μ’ αυτό το άθλιο κράτος κάτω απ’ το τραπέζι κάμποσες φορές, δεν θυμάσαι και συ πόσες… για τη στρατιωτική θητεία του γιου σου, το διακανονισμό της εφορίας, το αυθαίρετο δίπλα στη θάλασσα, το διορισμό στην επίζηλη δημοσιοϋπαλληλία, τη λίστα αναμονής σε κάποιο νοσοκομείο. Διασκέδασες την πλήξη σου βόσκοντας αμέριμνα στα λιβάδια της τηλεόρασης, κάνοντας φωτοσύνθεση με την προπαγάνδα και το γούστο των αχρείων της κάθε εξουσίας. Ατίμασες την ψήφο σου ξανά και ξανά για μια «εξυπηρέτηση», εκδούλευση των φαύλων της κομματοκρατίας, των επαγγελματιών και των κληρονόμων της πολιτικής.

Φέτος όμως, τα πράγματα δεν είναι όπως παλιά. Η γιορτή δεν είναι πια γιορτή. Μεγάλα λόγια δεν βγαίνουν απ’ το στόμα. Φειδωλή και ντροπαλή η εθνική σου αξιοπρέπεια προσποιείται, καμώνεται πως γιορτάζει κάτω απ’ το αυστηρό βλέμμα της επιτήρησης.  Στενάχωρα όλα. Μέσα μας, γύρω μας, παντού. «Το αδιέξοδο της χώρας στις ψυχές των κατοίκων της». Πατρίδα υποτελής και υπόχρεη. Πατρίδα «πεδίο βολής φθηνό». Πατρίδα έρμαιο της απληστίας των τοκογλύφων, των ισχυρών του χρήματος, των δανειστών που γυρεύουν πίσω τα λεφτά τους. Σε υποτιμούν σήμερα άμοιρη πατρίδα μου για να σε αγοράσουν τζάμπα αύριο.

Πεθαίνω σαν χώρα! Ακούς την κραυγή; Βλέπεις και συ το κακό που μας βρήκε; «Όποιος δεν έχει δει ανθρώπους να πεθαίνουν σφυροκοπημένοι από αόρατο χέρι στους δρόμους, δεν μπορεί να καταλάβει τι σημαίνει και τι είναι ο θάνατος μιας χώρας…».

Πατρίδα, κατοχή και αντίσταση: κι αν οι λέξεις άδειασαν με τα χρόνια, δεν φταίνε οι λέξεις, οι ζωές μας άδειασαν! Πριν λιποψυχήσουν οι λέξεις, λιποψυχεί το φρόνημα των ανθρώπων, η θέληση των λαών να παραμείνουν αδούλωτοι. Όχι παιχνίδια με τις λέξεις! Ποιος δικαιούται να μιλάει στη γιορτή σήμερα για πατρίδα, για κατοχή και αντίσταση; Οι πατριδοκάπηλοι που κάθε φορά, την κρίσιμη στιγμή, συνθηκολογούσαν με τον κατακτητή; Ή μήπως, οι πολιτικές και οικονομικές ελίτ που εγκατέλειπαν την πατρίδα και το λαό την ώρα της μάχης, για να επιστρέψουν κατόπιν ως εθνοσωτήρες και ελευθερωτές;

«Ποιος είναι, λοιπόν, πατριώτης;»

Ο Άρης Βελουχιώτης, το τραγικό αυτό σύμβολο της Αντίστασης του Λαού μας, έχει κάτι να σου πει: «Ποιος είναι ο πατριώτης; Αυτοί ή εμείς; Το κεφάλαιο δεν έχει πατρίδα και τρέχει νάβρει κέρδη σ’ όποια χώρα υπάρχουνε τέτοια. Γι’ αυτό δε νοιάζεται κι ούτε συγκινείται με την ύπαρξη των συνόρων και του κράτους. Ενώ εμείς, το μόνο που διαθέτουμε, είναι οι καλύβες μας και τα πεζούλια μας. Αυτά, αντίθετα από το κεφάλαιο που τρέχει, όπου βρει κέρδη, δεν μπορούν να κινηθούν και παραμένουνε μέσα στη χώρα που κατοικούμε. Ποιος, λοιπόν, μπορεί να ενδιαφερθεί καλύτερα για την πατρίδα του; Αυτοί που ξεπορτίζουνε τα κεφάλαιά τους από τη χώρα ή εμείς που παραμένουμε με τα πεζούλια μας εδώ;»

Εδώ θα παραμείνουμε, δε θα φύγει κανείς, κυνηγημένε απ’ όλους Καπετάνιε! Εδώ, να φυλάμε τα πεζούλια που μας άφησες! Θα μοιραστούμε αν χρειαστεί ακόμη και τη φτώχια μας, την ανάγκη, την οργή μας, μα δεν θα εγκαταλείψουμε. Γι’ αυτό…
«Τα καράβια μου καίω / δεν θα πάω πουθενά… Κι ας μη μου ’χεις χαρίσει ποτέ / ένα χάδι ως τώρα / πάντα εδώ θα γυρνώ από πείσμα και τρέλα θα ζω / σε τούτη τη χώρα / ώσπου να βρω νερό γιατί ανήκω εδώ. Σταυρωμένη πατρίδα / μες στα μάτια σου είδα / της ανάστασης φως».       
(Τα καράβια μου καίω, Ν. Πορτοκάλογλου)


Πάτρα, Οκτώβριος 2010

Πώς οι ΗΠΑ εξαπολύουν έναν νέο χρηματοπιστωτικό παγκόσμιο πόλεμο

Τι θα εμποδίσει τις τράπεζες των ΗΠΑ και τους πελάτες τους να δημιουργήσουν 1 τρισ., 10 τρισ. ή ακόμα και 50 τρισ. δολάρια μέσα από τα πληκτρολόγια των υπολογιστών τους, για να αγοράσουν όλα τα ομόλογα και μετοχές στον κόσμο, μαζί με όλη τη γη και τα άλλα περιουσιακά στοιχεία προς πώληση, με την ελπίδα να αποκομίσουν κεφαλαιακά κέρδη και να τσεπώσουν τη διαφορά των επιτοκίων (τα σπρεντς), χρησιμοποιώντας δανεικά με κόστος επιτοκίου μικρότερο από 1%;
Αυτό είναι το παιχνίδι που παίζεται σήμερα.

Η δημοσιονομία αποτελεί τη νέα μορφή εχθροπραξιών. [...] Είναι ένας ανταγωνισμός δημιουργίας πίστωσης για να εξαγοραστούν ξένοι πόροι, ακίνητα, δημόσιες και ιδιωτικοποιημένες υποδομές, χρεόγραφα και εταιρικές μετοχές. Ποιος χρειάζεται έναν στρατό, όταν είναι σε θέση να πετύχει τον αντικειμενικό του σκοπό (νομισματικό πλούτο και ιδιοποίηση περιουσιακών στοιχείων) απλά με οικονομικά μέσα; Το μόνο που χρειάζεται είναι οι κεντρικές τράπεζες να δεχτούν πίστωση σε δολάρια υποτιμημένης διεθνούς αξίας ως πληρωμή για τοπικά περιουσιακά στοιχεία. […]
Οι Αμερικανοί αξιωματούχοι δαιμονοποιούν ξένες χώρες, λέγοντας ότι «χειραγωγούν τα νομίσματα» επιθετικά, κρατώντας χαμηλά την τιμή τους. Όμως, το μόνο που κάνουν είναι να προστατεύουν τα νομίσματά τους για να μην υπερτιμηθούν έναντι του δολαρίου από τους κερδοσκόπους που χρησιμοποιούν το αρμπιτράζ και τους κερδοσκόπους του χρηματιστηρίου που πλημμυρίζουν τις χρηματιστηριακές αγορές τους με δολάρια. Οι ξένες κεντρικές τράπεζες είναι αναγκασμένες ή να επιτρέψουν παθητικά στα εισρέοντα δολάρια να οδηγήσουν σε υπερτίμηση τις συναλλαγματικές ισοτιμίες τους -πετώντας τις εξαγωγές τους εκτός των παγκόσμιων αγορών- ή να ανακυκλώσουν αυτή την εισροή δολαρίων σε βραχυπρόθεσμα αμερικανικά ομόλογα που αποδίδουν μόνο 1% και των οποίων η ανταλλακτική αξία συνεχώς μειώνεται. [...]
Η «ποσοτική διευκόλυνση» («Quantitative easing -έκδοση χρήματος) αποτελεί έναν ευφημισμό για το πλημμύρισμα των οικονομιών με πίστωση, που σημαίνει χρέος, στην άλλη πλευρά του ισολογισμού. Η Κεντρική Τράπεζα των ΗΠΑ (Fed) διοχετεύει ρευστό και αποθεματικά στο εγχώριο χρηματοπιστωτικό σύστημα για να μειώσει τα επιτόκια, ώστε να δώσει «διέξοδο» στις τράπεζες που κατέχουν υποθήκες πολύ υψηλότερης αξίας από τα σπίτια που αποτελούν εμπράγματες εγγυήσεις τους, ως αποτέλεσμα των επισφαλών δανείων της φούσκας των ακινήτων του 2008. Αλλά γιατί οι τράπεζες να δώσουν δάνεια, όταν το ένα τρίτο των σπιτιών στις ΗΠΑ είναι φθηνότερα από τις υποθήκες και ως αποτέλεσμα του αποπληθωρισμού του χρέους η οικονομία συρρικνώνεται;
Το πρόβλημα είναι ότι η ποσοτική διευκόλυνση των ΗΠΑ οδηγεί το δολάριο προς τα κάτω και τα άλλα νομίσματα προς τα επάνω, προς μεγάλη ικανοποίηση των κερδοσκόπων, που απολαμβάνουν γρήγορα και εύκολα κέρδη. Για να υπερασπιστούν αυτό το σύστημα οι Αμερικανοί διπλωμάτες απειλούν να βυθίσουν την παγκόσμια οικονομία σε χρηματοπιστωτική αναρχία, εάν άλλες χώρες δεν συμφωνήσουν σε μια επανάληψη της συμφωνίας Πλάζα του 1985 (1) «ως ένα πιθανό πλαίσιο για την μεθόδευση μιας πτώσης του δολαρίου και την αποφυγή ενδεχόμενων αποσταθεροποιητικών εμπορικών ανταγωνισμών». [...]
Αλλά ο κόσμος έχει την εμπειρία της συμφωνίας Πλάζα που εκτροχίασε την ιαπωνική οικονομία, υποχρεώνοντάς την να ανατιμήσει το νόμισμά της, ενώ ταυτόχρονα έπεφταν τα επιτόκια λόγω της τεράστιας πίστωσης που διόγκωσε τη φούσκα των ακινήτων. Η εναλλακτική λύση έναντι ενός νέου νομισματικού πολέμου «εκτός κάθε ελέγχου», όπως υπέδειξαν οι ομάδες πίεσης των τραπεζών, είναι «να φτάσουμε σε μια ευρύτερη κατανόηση για το πού θα έπρεπε να κατευθυνθούν τα νομίσματα». Εντούτοις, ο γενικός διευθυντής του ΔΝΤ, Ντ. Στρος-Καν ήταν πιο ρεαλιστής: «Δεν είμαι βέβαιος ότι υπάρχει διάθεση για μια νέα συμφωνία σαν εκείνη του Πλάζα ή του Λούβρου», δήλωσε σε συνέντευξη Τύπου. «Ζούμε σε άλλες εποχές». […](Currency war fears dominate IMF talks, Financial Times, 9/10/2010, and, Easy Money Churns Emerging Markets, Wall Street Journal, 8/10/ 2010).
Την παραμονή των συνεδριάσεων του ΔΝΤ στην Ουάσιγκτον πρόσθεσε:: «Κατανοούμε πως πρέπει να ισχύσουν κάποια στοιχεία κεφαλαιακών ελέγχων».
Έτσι, το μεγάλο ερώτημα σήμερα είναι πόσο καιρό θα ενδίδουν οι άλλες χώρες, καθώς το συσσωρευμένο κόστος αυξάνεται σε τεράστιο βαθμό; Ο κόσμος αναγκάζεται να επιλέξει ανάμεσα στην χρηματοπιστωτική αναρχία και στην υπαγωγή σε έναν νέο οικονομικό εθνικισμό των ΗΠΑ. Αυτό είναι που ωθεί τις άλλες (καπιταλιστικές) χώρες να δημιουργήσουν ένα άλλο χρηματοπιστωτικό σύστημα.
Το παγκόσμιο χρηματοπιστωτικό σύστημα ήδη έχει ζήσει ένα μακροχρόνιο και ανεπιτυχές πείραμα «ποσοτικής διευκόλυνσης» με το ιαπωνικό carry trade [δανεισμός σε νόμισμα με χαμηλά επιτόκια για τοποθέτηση σε άλλα νομίσματα με υψηλότερα] που εμφανίστηκε αμέσως μετά την οικονομική φούσκα του 1990. Το ρευστό που διοχέτευσε στις τράπεζες η Τράπεζα της Ιαπωνίας τους επέτρεψε να δανείζουν γιεν σε κερδοσκόπους με χαμηλό επιτόκιο προκειμένου να αγοράσουν υψηλής απόδοσης τίτλους. Η Ισλανδία, για παράδειγμα, πλήρωνε 15%. Έτσι, τα ιαπωνικά γιεν μετατράπηκαν σε ξένα νομίσματα και η συναλλαγματική ισοτιμία τους έτεινε να μειώνεται.
Το 2006 οι ΗΠΑ και η Ευρώπη είχαν αναπτύξει μια ίδιου τύπου φούσκα, στα χρηματιστήρια και στα ακίνητα. Αφού έσκασε το 2008, έκαναν το ίδιο με τις ιαπωνικές τράπεζες. Επιδιώκοντας να βοηθήσει τις αμερικανικές τράπεζες να αυξήσουν την αξία των περιουσιακών στοιχείων που είχαν στα χέρια τους, η Fed πλημμύρισε την οικονομία με πίστωση. Στόχος ήταν να παράσχει στις τράπεζες μεγαλύτερη ρευστότητα, με την ελπίδα πως θα έδιναν περισσότερα δάνεια σε εγχώριους οφειλέτες. Η οικονομία «θα δανειζόταν για να βγει από το χρέος», προκαλώντας τεχνητή αύξηση τιμών στα ακίνητα, τις μετοχές και τα χρεόγραφα, ώστε να αποφευχθούν οι κατασχέσεις κατοικιών και ο επακόλουθος αφανισμός των εγγυήσεων στους ισολογισμούς των τραπεζών.
Αυτό εκδηλώνεται, σήμερα, καθώς η ρευστότητα των ΗΠΑ μετακυλίεται στις ξένες οικονομίες, αυξάνοντας τις συναλλαγματικές τους ισοτιμίες. Πρόσφατα ο Τζ. Στίγκλιτς εξήγησε πως αντί να βοηθήσει την παγκόσμια ανάκαμψη, η «πλημμυρίδα ρευστότητας» από την Fed και την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα προκαλεί «χάος» στις ξένες αγορές συναλλάγματος. [...]
Η ποσοτική διευκόλυνση επιδοτεί τη φυγή κεφαλαίων από τις ΗΠΑ, ανεβάζοντας τις ισοτιμίες άλλων νομισμάτων
Πιθανώς, η ποσοτική διευκόλυνση του διοικητή της Fed Μ. Μπερνάνκι να μην υιοθετήθηκε με σκοπό να αποδιοργανώσει το παγκόσμιο εμπόριο και το παγκόσμιο χρηματοπιστωτικό σύστημα ή να πυροδοτήσει έναν κερδοσκοπικό συναλλαγματικό κύκλο που να αναγκάσει άλλες χώρες να υπερασπιστούν τις οικονομίες τους απορρίπτοντας το δολάριο ως νόμισμα-παρία. Ωστόσο, αυτό είναι το αποτέλεσμα της απόφασης της Fed το 2008 να διατηρηθούν μεγάλα χρέη που δεν μπορούν να πληρωθούν, ώστε να αποκτήσουν ξανά τη χαμένη αξία τους οι αγορές ακινήτων και οι χρηματοπιστωτικές αγορές των ΗΠΑ. Ο στόχος είναι να αποκτήσουν την παλιά τους αξία τα σπίτια, να σωθούν οι ισολογισμοί των τραπεζών και έτσι να σωθεί η κυβέρνηση από την αγορά άχρηστων χαρτιών, κάτι που φαίνεται πολιτικά αδύνατο δεδομένης της διάθεσης των πλειοψηφίας των Αμερικανών.
Ο στόχος, όμως, δεν υλοποιείται. Η νέα δημιουργία πίστωσης από την Fed δεν αυξάνει τα τραπεζικά δάνεια για την κτηματαγορά, τους καταναλωτές ή τις επιχειρήσεις. Οι τράπεζες δεν δανείζουν μέσα στη χώρα. Εισπράττουν τα προηγούμενα δάνεια. Γι’ αυτό η αποταμίευση στις ΗΠΑ αυξήθηκε απότομα. H «αποταμίευση» που εμφανίζεται (από 0 στο 3% του ΑΕΠ) παίρνει τη μορφή πληρωμής του χρέους με μετρητά και όχι δημιουργίας ρευστών κεφαλαίων. Ακριβώς όπως ο αποθησαυρισμός εκτρέπει έσοδα από την αγορά αγαθών και υπηρεσιών, έτσι και η πληρωμή του χρέους συρρικνώνει το, προς δαπάνη, εισόδημα.
Έτσι, ο Μπερνάνκι δημιούργησε 2 τρισ. νέας πίστωσης στην Fed. Και τώρα (Οκτώβρης 2010) η Fed προτείνει την αύξηση έκδοσης χρήματος κατά ακόμα 1 τρισ. δολάρια μέσα στο επόμενο έτος. Αυτό είναι που εκτόξευσε την τιμή του χρυσού και έκανε τους επενδυτές να δραπετεύσουν από τα αδύναμα «χάρτινα νομίσματα» από τις αρχές του Σεπτέμβρη, αυτό ώθησε τις άλλες χώρες να προστατέψουν αναλόγως τις δικές τους οικονομίες.
Κανέναν δεν εκπλήσσει το ότι οι τράπεζες δεν δανείζουν σε μια οικονομία που συρρικνώνεται από τον αποπληθωρισμό του χρέους. Το σύνολο της ποσοτικής διευκόλυνσης έχει φύγει στο εξωτερικό, κυρίως σε Βραζιλία, Ρωσία, Ινδία και Κίνα. [...]
Οι Αμερικανοί αξιωματούχοι λένε πώς όλα αυτά αποτελούν την ουσία της ελεύθερης αγοράς. «Δεν είναι καλό για τον κόσμο, για την επίλυση αυτού του ευρύτερου προβλήματος να βασίζεται στις ΗΠΑ», είπε ο Τ. Γκάιτνερ (υπ. Οικονομικών).
Έτσι, οι άλλες χώρες λύνουν το πρόβλημα μόνες τους. Η Ιαπωνία προσπαθεί να κρατήσει χαμηλά την ισοτιμία της πουλώντας γιεν και αγοράζοντας αμερικανικά ομόλογα, προκειμένου να διατηρήσει αλώβητο το carry trade, καθώς αυτοί που κάνουν αρμπιτράζ πληρώνουν ξανά με γιεν που δανείστηκαν νωρίτερα για να αγοράσουν υψηλότερης απόδοσης, αλλά όλο και πιο ριψοκίνδυνο, κρατικό χρέος από χώρες όπως η Ελλάδα. Η αποπληρωμή αυτών των δανείων ώθησε προς τα πάνω την ισοτιμία του γιεν κατά 12% έναντι του δολαρίου, μέχρι στιγμής. Στις 5 Οκτωβρίου, ο διοικητής της Τράπεζας της Ιαπωνίας Μασαάκι Σιρακάβα ανήγγειλε πως η Ιαπωνία δεν «είχε άλλη επιλογή» παρά να «δαπανήσει 5 τρισ. γιεν (60 δισ. δολάρια) για να αγοράσει κρατικά ομόλογα, εταιρικά συμβόλαια δανεισμού, επενδυτικά αμοιβαία κεφάλαια σε ακίνητα και κεφάλαια που εμπορεύονται ισοτιμίες - τα δύο τελευταία κατά παράβαση παλαιότερων πρακτικών».
Αυτή η «στείρωση» της μη επιθυμητής χρηματοπιστωτικής κερδοσκοπίας είναι ακριβώς η πρακτική για την οποία επέκριναν οι ΗΠΑ την Κίνα. Η Κίνα επιχείρησε να ανακυκλώσει το εμπορικό της πλεόνασμα με πιο «φυσιολογικούς» τρόπους, επιδιώκοντας να αγοράσει αμερικανικές εταιρίες. Όμως το Κογκρέσο δεν άφησε την CNOOC να αγοράσει διυλιστήρια πετρελαίου πριν από λίγα χρόνια και η καναδική κυβέρνηση πιέζεται τώρα να μπλοκάρει την προσπάθεια της Κίνας να αγοράσει την καναδική ποτάσα. Έτσι, η Κίνα και άλλες χώρες δεν έχουν επιλογές πλην του να κρατούν τα νομίσματά τους σταθερά αγοράζοντας αμερικανικά και ευρωπαϊκά ομόλογα.
Κερδοσκοπία: Δομικό στοιχείο του διεθνούς χρηματοπιστωτικού συστήματος
Αυτό είναι το πρόβλημα όλων των χωρών σήμερα. Όπως έχει οικοδομηθεί, το διεθνές χρηματοπιστωτικό σύστημα ανταμείβει την κερδοσκοπία και δυσκολεύει τις κεντρικές τράπεζες να διατηρήσουν τη σταθερότητα χωρίς αναγκαστικά δάνεια προς την κυβέρνηση των ΗΠΑ, που έχει επί πολύ καιρό το μονοπώλιο σχεδόν στην παροχή αποθεματικών προς την κεντρική τράπεζα. Όπως σημειώθηκε νωρίτερα, οι έμποροι αρμπιτράζ πετυχαίνουν διπλό κέρδος: το περιθώριο αρμπιτράζ ανάμεσα στην απόδοση της Βραζιλίας που είναι σχεδόν 12%, όσον αφορά τα μακροπρόθεσμα κρατικά ομόλογα, και στο κόστος της αμερικανικής πίστωσης (1%) συν το κέρδος ισοτιμίας που προκύπτει από το γεγονός ότι η εκροή από δολάρια σε ρεάλ έχει ανεβάσει την ισοτιμία του ρεάλ περίπου κατά 30% -από 2,50 δολάρια στις αρχές του 2009 στο 1,75 την περασμένη εβδομάδα. Αν λάβουμε υπ’ όψιν μας και την ικανότητα χρησιμοποίησης της μόχλευσης, δηλ. με 1 εκατ. ιδίων κεφαλαίων (εγγύηση) μπορεί κανείς να αγοράσει ξένα χρεόγραφα αξίας 100 εκατ., ο ρυθμός απόδοσης είναι 3.000% από τον Ιανουάριο του 2009. Η Βραζιλία είναι περισσότερο θύμα παρά ωφελημένη αυτού που κατ’ ευφημισμό λέγεται «εισροή κεφαλαίου». Η εισροή ξένου χρήματος έχει αυξήσει την αξία του ρεάλ κατά 4% μέσα σε ένα μήνα μόνο (από την 1/9 ως τις αρχές Οκτωβρίου). Η αύξηση του περασμένου έτους έχει διαβρώσει την ανταγωνιστικότητα των βραζιλιάνικων εξαγωγών, ωθώντας την κυβέρνηση να επιβάλει φόρο 4% στις ξένες αγορές των ομολόγων της, στις 4/10, για να αποτρέψει την άνοδο του νομίσματος. «Δεν είναι απλώς ένας νομισματικός πόλεμος», είπε ο υπουργός Οικονομικών τη Δευτέρα. «Τείνει να γίνει εμπορικός πόλεμος και αυτό μας ανησυχεί». Και ο διοικητής της Κεντρικής Τράπεζας της Ταϊλάνδης Βόνγκβατου Πότιρατ προειδοποίησε πως η χώρα του μελετούσε την επιβολή παρόμοιων φόρων και περιορισμών στο εμπόριο του νομίσματος, για να αποτρέψει την άνοδο του μπατ, ο δε Σουμπίρ Γκόκαρν, αναπληρωτής διοικητής της Τράπεζας της Ινδίας, ανήγγειλε ότι η χώρα του εξετάζει επίσης τις άμυνές της ενάντια στη «δυνητική απειλή» των εισροών κεφαλαίων.
Αυτά τα κεφάλαια δεν παρέχουν χρήματα για απτές επενδύσεις. Είναι αρπακτικά και προκαλούν διακύμανση του νομίσματος που διαταράσσει τα εμπορικά πρότυπα, ενώ δημιουργεί τεράστια εμπορικά κέρδη για τα μεγάλα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα και τους πελάτες τους. [...]
Το δυνητικά μεγαλύτερο κερδοσκοπικό βραβείο απ’ όλα είναι μια ανατίμηση του κινεζικού ρενμίμπι. Η Επιτροπή Εσόδων της αμερικανικής Βουλής των Αντιπροσώπων στηρίζει αυτό τον τζόγο ζητώντας από την Κίνα να αυξήσει την ισοτιμία της κατά 20% όπως υποδεικνύουν το αμερικανικό υπουργείο Οικονομικών και η Κεντρική Τράπεζα των ΗΠΑ. Μια ανατίμηση αυτής της τάξης μεγέθους θα επέτρεπε στους κερδοσκόπους να βάλουν 1 εκατ. δολάρια για να δανειστούν 99 και να αγοράσουν κινεζικά ρενμίμπι σε μελλοντικό χρόνο. Η ζητούμενη ανατίμηση θα παρήγαγε ένας κέρδος 2.000% ή 20 εκατ., μετατρέποντας το στοίχημα των 100 εκατ. δολαρίων (από τα οποία μόνο το 1 είναι «σοβαρό χρήμα») σε 120 εκατ. δολάρια. Οι τράπεζες μπορούν να εμπορεύονται με πολύ μεγαλύτερα, σχεδόν άπειρα περιθώρια μόχλευσης.
Αυτά τα χρήματα τα έχουν ήδη αρπάξει κερδοσκοπώντας με βραζιλιάνικα, ινδικά και κινεζικά χρεόγραφα και χρεόγραφα άλλων χωρών των οποίων οι ισοτιμίες ωθήθηκαν προς τα πάνω λόγω της φυγής της πίστωσης από το δολάριο, το οποίο έχει πέσει 7% έναντι ενός καλαθιού νομισμάτων από τις αρχές Σεπτεμβρίου, όταν η Κεντρική Τράπεζα των ΗΠΑ ανακοίνωσε την προοπτική της «ποσοτικής διευκόλυνσης». Την εβδομάδα πριν από τη σύνοδο του ΔΝΤ [8-11/9] το ταϊλανδέζικο μπατ και η ινδική ρουπία εκτοξεύτηκαν εν όψει του γεγονότος ότι οι ΗΠΑ και το Ηνωμένο Βασίλειο θα μπλόκαραν κάθε προσπάθεια από ξένες χώρες να αλλάξουν το χρηματοπιστωτικό σύστημα και να κάμψουν τον αποδιοργανωτικό νομισματικό τζόγο.
[...]
Από τον κανόνα του χρυσού, στον κανόνα των αμερικανικών ομολόγων και στην αναρχία της «ελεύθερης πίστωσης»
Πράγματι, η απόκλιση ανάμεσα στις ΗΠΑ και τις άλλες χώρες στη σύνοδο του ΔΝΤ απειλεί να προκαλέσει την πιο σοβαρή ρήξη από την κατάρρευση της Νομισματικής Συνδιάσκεψης του Λονδίνου, το 1933. Το παγκόσμιο χρηματοπιστωτικό σύστημα απειλείται για άλλη μια φορά με διάλυση, εκτροχιάζοντας τις σχέσεις εμπορίου και επενδύσεων σ’ όλο τον κόσμο – ή μπορεί να πάρει μια νέα μορφή όπου οι ΗΠΑ θα είναι απομονωμένες εν όψει του διαρθρωτικού μακροχρόνιου ελλείμματος του ισοζυγίου πληρωμών τους. [...]
Τον Αύγουστο του 1971, οι πολεμικές δαπάνες στο Βιετνάμ και σε άλλες ξένες χώρες ανάγκασαν τις ΗΠΑ να αναστείλουν τη μετατρεψιμότητα του δολαρίου σε χρυσό. Ως επί το πλείστον από αδράνεια, οι κεντρικές τράπεζες συνέχισαν να ρυθμίζουν τα ισοζύγια πληρωμών τους με ομολογίες του αμερικανικού υπουργείου Οικονομικών. Δεν υπήρχε άλλο περιουσιακό στοιχείο σε επαρκή προσφορά για να σχηματίσει τη βάση αποθεματικού των κεντρικών τραπεζών. Όμως, η αντικατάσταση του χρυσού -ενός καθαρού περιουσιακού στοιχείου- με το αμερικανικό χρέος σε δολάρια μετασχημάτισε το παγκόσμιο χρηματοπιστωτικό σύστημα. Το σύστημα βασίστηκε στο χρέος και όχι σε περιουσιακά στοιχεία. Και γεωπολιτικά, ο κανόνας των ομολόγων του αμερικανικού υπουργείου Οικονομικών κατέστησε τις ΗΠΑ άτρωτες από τους παραδοσιακούς περιορισμούς του ισοζυγίου πληρωμών και χρηματοπίστωσης, επιτρέποντας στις κεφαλαιαγορές τους να γίνουν όλο και πιο εξαρτώμενες από τη μόχλευση και «καινοτομικές». Επέτρεψε, επίσης, στην αμερικανική κυβέρνηση να διεξάγει εξωτερική πολιτική και στρατιωτικές εκστρατείες χωρίς να νοιάζεται για το ισοζύγιο πληρωμών.
Το πρόβλημα είναι ότι η προσφορά πίστωσης σε δολάρια είναι δυνητικά άπειρη. Η «πληθώρα δολαρίων» έχει αυξηθεί αναλογικά με το έλλειμμα πληρωμών των ΗΠΑ. Η αύξηση αποθεματικών της κεντρικής τράπεζας και τα κρατικά επενδυτικά ταμεία έχουν πάρει τη μορφή της ανακύκλωσης εισροών δολαρίων σε νέες αγορές αμερικανικών κρατικών ομολόγων – κάτι που καθιστά τις ξένες κεντρικές τράπεζες (και τους φορολογούμενους) υπεύθυνες να χρηματοδοτούν το μεγαλύτερο μέρος του ελλείμματος του αμερικανικού προϋπολογισμού. Το γεγονός ότι αυτό το έλλειμμα είναι κυρίως στρατιωτικό εκ φύσεως -και χρησιμοποιείται για σκοπούς που πολλοί ξένοι ψηφοφόροι καθόλου δεν εγκρίνουν- καθιστά αυτή τη παγίδευση ιδιαίτερα ενοχλητική. Έτσι δεν εκπλήσσει κανέναν το ότι οι ξένες χώρες αναζητούν εναλλακτική λύση. Σε αντίθεση με τα όσα λένε τα ΜΜΕ, το έλλειμμα του ισοζυγίου πληρωμών των ΗΠΑ -και συνεπώς τα πλεονάσματα άλλων χωρών- δεν είναι κατά πρώτο λόγο εμπορικό. Οι στρατιωτικές δαπάνες στο εξωτερικό έχουν επιταχυνθεί μετά τον τερματισμό του Ψυχρού Πολέμου και τη διάλυση της Σ. Ένωσης το 1991. Ακόμη πιο σημαντική ήταν η αύξηση των εκροών κεφαλαίου από τις ΗΠΑ. Οι τράπεζες δάνειζαν στις ξένες κυβερνήσεις χωρών του Τρίτου Κόσμου, σε άλλες ελλειμματικές χώρες για να καλύψουν τα ελλείμματα των εθνικών πληρωμών, σε ιδιώτες δανειστές για να αγοράσουν ξένες υποδομές που ιδιωτικοποιούνταν, ξένες μετοχές και ομόλογα, σε εμπόρους αρμπιτράζ που δανείζονταν με χαμηλό επιτόκιο για να αγοράσουν υψηλότερης απόδοσης ομόλογα στο εξωτερικό. Το αποτέλεσμα είναι τα πλεονάσματα του ισοζυγίου πληρωμών των άλλων χωρών να μην απορρέουν κυρίως από τις εμπορικές σχέσεις, αλλά από τη χρηματιστική κερδοσκοπία και τα έμμεσα αποτελέσματα των παγκόσμιων στρατιωτικών δαπανών των ΗΠΑ.
(1) Η Συμφωνία που έγινε στο ξενοδοχείο Πλάζα της Ν. Υόρκης (1985) μεταξύ της Γαλλίας, της Δ. Γερμανίας, της Ιαπωνίας, των ΗΠΑ και του Ην. Βασιλείου αφορούσε την υποτίμηση του δολαρίου σε σχέση με το γιεν με παρεμβάσεις στις νομισματικές αγορές. Ο λόγος ήταν διπλός: μείωση του αμερικανικού ελλείμματος και βοήθεια προς την αμερικανική οικονομία που είχε εισέλθει σε σοβαρή ύφεση.
Οι επερχόμενοι έλεγχοι κεφαλαίου
Το παγκόσμιο χρηματοπιστωτικό σύστημα καταρρέει επειδή οι νομισματικοί αξιωματούχοι των ΗΠΑ αλλάζουν τους κανόνες που είχαν τεθεί πριν από μισό αιώνα. Πριν να αποσυνδεθεί το δολάριο από τον χρυσό το 1971, ουδείς φανταζόταν πως μια οικονομία -ιδίως των ΗΠΑ- θα δημιουργούσε απεριόριστη πίστωση μέσω πληκτρολογίων ηλεκτρονικών υπολογιστών χωρίς να βλέπει ότι το νόμισμά της καταβυθίζεται. Αυτό όμως συμβαίνει τώρα που κυριαρχεί ο κανόνας των αμερικανικών ομολόγων στο διεθνές χρηματοπιστωτικό σύστημα. Υπ’ αυτές τις συνθήκες, οι ξένες χώρες μπορούν να εμποδίσουν την άνοδο των νομισμάτων τους έναντι του δολαρίου (και συνεπώς το πέταγμα της εργασίας και των εξαγωγών τους από τις ξένες αγορές) μόνο (1) με την ανακύκλωση των εισροών δολαρίου σε ομόλογα των ΗΠΑ, (2) με την επιβολή κεφαλαιακών ελέγχων ή (3) με την αποφυγή χρήσης του δολαρίου ή άλλων νομισμάτων που χρησιμοποιούν οι κερδοσκόποι στις οικονομίες που προωθούν την «ποσοτική διευκόλυνση». [...] Η Βραζιλία έκανε ένα μετριοπαθές βήμα χρησιμοποιώντας τη φορολογική πολιτική αντί των άμεσων ελέγχων κεφαλαίου, όταν φορολόγησε τους ξένους αγοραστές των ομολόγων της, την περασμένη εβδομάδα.
Αν και άλλες χώρες ακολουθήσουν, αυτό θα αναστρέψει την πολιτική των ανοικτών και απροστάτευτων αγορών κεφαλαίου που υιοθετήθηκε μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Αυτή η τάση απειλεί να οδηγήσει στο είδος της νομισματικής πρακτικής που βρίσκουμε από τη δεκαετία του 1930 μέχρι τη δεκαετία του 1950: διπλές ισοτιμίες, μία για τις χρηματοπιστωτικές κινήσεις και άλλη μία για το εμπόριο. Αυτό θα σήμαινε, πιθανώς, την αντικατάσταση του ΔΝΤ, της Παγκόσμιας Τράπεζας και του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου με μια νέα ομάδα θεσμών στην οποία οι ΗΠΑ, η Βρετανία και η Ευρωζώνη θα ήταν απομονωμένες.
Για να υπερασπιστεί τον εαυτό του, το ΔΝΤ προτείνει να λειτουργήσει σαν «κεντρική τράπεζα» δημιουργώντας τον επονομαζόμενο, στα τέλη της δεκαετίας του 1960, «χάρτινο χρυσό» - τεχνητή πίστωση με τη μορφή των Ειδικών Τραβηκτικών Δικαιωμάτων. Ωστόσο, άλλες χώρες παραπονούνται ήδη ότι οι μεγάλοι προωθητές του κερδοσκοπικού αμπιτράζ -ΗΠΑ, Βρετανία και Ευρωζώνη- διατηρούν τον έλεγχο των ψήφων. Και τα άρθρα της Συμφωνίας του ΔΝΤ εμποδίζουν τις χώρες να προστατευτούν, χαρακτηρίζοντας την αυτοπροστασία «παρέμβαση» στις «ανοικτές κεφαλαιαγορές». Έτσι, το αδιέξοδο φαίνεται πως θα είναι μόνιμο. [...] Οι χώρες του BRIC δημιουργούν το δικό τους παράλληλο σύστημα. Τον Σεπτέμβριο η Κίνα υποστήριξε μια ρωσική πρόταση να αρχίσουν άμεσο εμπόριο μεταξύ γουάν και ρουβλιού. Έκανε μια ίδια συμφωνία με τη Βραζιλία. Και στις παραμονές της συνόδου του ΔΝΤ, ο Κινέζος πρωθυπουργός Γουέν σταμάτησε στην Ιστανμπούλ για να συνάψει συμφωνία με τον Τούρκο πρωθυπουργό Ερντογάν, με αντικείμενο τη χρήση των νομισμάτων τους για τον τριπλασιασμό του τουρκο-κινεζικού εμπορίου σε 50 δισ. δολάρια τα επόμενα πέντε χρόνια, ουσιαστικά, αποκλείοντας το δολάριο. «Προχωρούμε σε στρατηγική οικονομική συνεργασία... Σε όλες μας τις σχέσεις, συμφωνήσαμε να χρησιμοποιούμε τη λίρα και το γουάν», είπε ο κ. Ερντογάν.
Η παρούσα παγκόσμια χρηματοπιστωτική κατάρρευση αποτελεί μέρος του τιμήματος που θα πληρωθεί εξαιτίας της άρνησης της Κεντρικής Τράπεζας και του υπουργείου Οικονομικών των ΗΠΑ να δεχθούν το πρωταρχικό αξίωμα της τραπεζικής: τα χρέη που δεν μπορούν να πληρωθούν, δεν θα πληρωθούν. Προσπάθησαν να «σώσουν» το τραπεζικό σύστημα από τις διαγραφές χρεών το 2008 διατηρώντας το χρέος στις λειτουργικές δαπάνες.
Το βάρος της αποπληρωμής συνεχίζει να συρρικνώνει την αμερικανική οικονομία, ενώ ο τρόπος που η Κεντρική Τράπεζα βοηθάει τις άλλες τράπεζες τροφοδότησε μια πλημμυρίδα διεθνούς χρηματιστικής κερδοσκοπίας. Αντιμέτωπες με το δίλημμα ή να εξομαλύνουν το παγκόσμιο εμπόριο ή να δώσουν ευκαιρίες στο αρπακτικό χρηματιστικό κεφάλαιο, οι ΗΠΑ και η Βρετανία έριξαν το βάρος τους στο δεύτερο. Οι οικονομίες που πλήττονται δικαίως αναζητούν εναλλακτικές διευθετήσεις.
*Ο Μ. Χάντσον είναι διακεκριμένος ερευνητικός καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Μισούρι, στο Κάνσας Σίτι. Το παραπάνω κείμενο περιέχει εκτενέστατα αποσπάσματα από το άρθρο του στο Counterpunch, 11/10/2010. Πηγή: edromos.gr

http://tvxs.gr/news/

Ο φόβος αναγέννησης του σοσιαλιστικού οράματος τρομοκρατεί την εξουσία.

Η Δύση σε δύση; - Σ.Ελληνιάδη

Του Στέλιου Ελληνιάδη
(από το Δρόμο)

Στην Ευρώπη και τις ΗΠΑ, τα τελευταία χρόνια, παρακολουθούμε το εξής: α) Σταδιακή σκλήρυνση της καταστολής των πολιτικών πράξεων και διεύρυνση του ελέγχου των φρονημάτων των πολιτών και β) συστηματική παρερμηνεία και διαστρέβλωση της νεότερης ιστορίας και συκοφάντηση των επαναστατικών κινημάτων και της σοσιαλιστικής θεωρίας και πρακτικής.

Το πρώτο, η «αποδημοκρατικοποίηση», γίνεται άμεσα από τα κράτη με την επίκληση των κινδύνων της τρομοκρατίας, αν και οι αποκαλούμενες «τρομοκρατικές ενέργειες» είναι μηδαμινές έως ανύπαρκτες. Εάν πραγματικά ανησυχούσαν οι άρχουσες τάξεις για τις ανθρώπινες ζωές και περιουσίες, θα έπρεπε να έχουν εξαπολύσει τεράστιο πόλεμο, νομοθετικό, δικαστικό και εκτελεστικό, για να αποτρέψουν την πρόκληση δεκάδων χιλιάδων θυμάτων ετησίως από τροχαία, ναρκωτικά, σωματεμπόριο, αλκοόλ και εργατικά ατυχήματα. Δεν το κάνουν. Ενώ, για το κάπνισμα που βλάπτει τα συμφέροντα ασφαλιστικών εταιριών και φαρμακοβιομηχανιών, τα μέτρα είναι άμεσα, εκτεταμένα και αυστηρά. Οι λόγοι προφανείς. Λίγο τους ενδιαφέρει η ανθρώπινη ζωή και υπόσταση. Αντιθέτως, η ποινικοποίηση και ο περιορισμός των δικαιωμάτων έχουν απόλυτη προτεραιότητα, όχι γιατί η πολιτική δράση προκαλεί ανθρώπινα θύματα, αλλά γιατί βάζει σε αμφισβήτηση τα προνόμια της καθεστηκυίας τάξης.

Το δεύτερο, η στρέβλωση της πραγματικότητας, γίνεται από δημόσια και ιδιωτικά ιδρύματα, δεξαμενές σκέψεις και ΜΜΕ, επιχορηγούμενες «μη-κυβερνητικές» οργανώσεις, αλλά και πανεπιστημιακούς που εργάζονται με ερευνητικά προγράμματα χρηματοδοτούμενα από κρατικούς φορείς και μονοπώλια, συγγραφείς που επενδύουν στην επιθυμητή εκδοχή της «πραγματικότητας», καλλιτέχνες που κάνουν ταινίες με κρατικές επιδοτήσεις, εταιρικές χορηγίες κ.λπ.

Οι αμερόληπτες επιστημονικές προσεγγίσεις υστερούν σε χρηματοδοτήσεις, τα «αιρετικά» έργα δύσκολα εκδίδονται και ακόμα δυσκολότερα προβάλλονται. Το ίδιο και οι αντικειμενικές δημοσιογραφικές έρευνες και αποκαλύψεις. Δεν ενθαρρύνονται ούτε αμείβονται.

Τα αντικομμουνιστικά έργα εκδίδονται εύκολα από τις μεγάλες πολυεθνικές εκδοτικές εταιρίες και προβάλλονται προνομιακά από τα ΜΜΕ. Αντιθέτως, βιβλία που αναδεικνύουν τις σοσιαλιστικές ιδέες είτε εκδίδονται από μικρής εμβέλειας εκδοτικούς οίκους είτε τυγχάνουν πολύ περιορισμένης προβολής. Το ίδιο συμβαίνει και με δημοσιεύματα, ταινίες κ.λπ.

Η συκοφάντηση των σοσιαλιστικών εγχειρημάτων αποτελεί πλεονέκτημα για συγγραφείς, πανεπιστημιακούς, πολιτικούς και σκηνοθέτες που κάνουν καριέρα.

Πρώην αντικαθεστωτικοί και αγωνιστές της δημοκρατίας σε χώρες εκτός του δυτικού μπλοκ είναι σήμερα πετυχημένοι χρηματιστές στη Νέα Υόρκη έως και πρωθυπουργοί σε νεοκαπιταλιστικά κράτη τύπου Ουγγαρίας που εφαρμόζουν τις πιο άγριες μορφές καπιταλιστικής βίας και εκμετάλλευσης. Είναι προφανές ότι τα προσωπικά κίνητρα πολλών προβεβλημένων «αγωνιστών» υπερέβαιναν τα συνθήματα για περισσότερη δημοκρατία.

Η έντεχνη ταύτιση όσων αγωνίζονταν για την παλινόρθωση του καπιταλισμού με εκείνους που αγωνίζονταν για τον εκδημοκρατισμό και την επανασοσιαλιστικοποίηση των καθεστώτων του «υπαρκτού σοσιαλισμού» δημιούργησε μεγάλη σύγχιση και εξωράισε την επιστροφή στη βαρβαρότητα της οικονομίας της αγοράς στην πιο σκληρή εκδοχή της.

Η κατάρρευση της ΕΣΣΔ διευκολύνει τους διαστρεβλωτές της ιστορίας και της πραγματικότητας γιατί το σύστημα του «υπαρκτού» νοσούσε βαριά και προσφέρει πολλά επιχειρήματα στους καπιταλιστικούς μηχανισμούς προπαγάνδας.

Οι λόγοι που αυτή η κατά βάση αντικινηματική και αντικομμουνιστική δραστηριότητα (με βιβλία, ταινίες κ.λπ.) εντάθηκε αντί να καταλαγιάσει μετά τη διάλυση του «υπαρκτού» και τη στροφή της Κίνας στην οικονομία της αγοράς, είναι πολλοί.

Μεγάλη αναταραχή, μεγάλος φόβος

α. Το βάθος, η έκταση και οι συνέπειες της οικονομικής κρίσης των μητροπόλεων του καπιταλισμού, με βασική πάσχουσα την Αμερική και συμπάσχουσες Ιαπωνία, Ιρλανδία, Ισπανία, Αγγλία κ.ά., υποσκάπτουν την προτίμηση των κοινωνιών για το καπιταλιστικό σύστημα, το οποίο προβαλλόταν ως ανώτερο και μοναδικό. Ο καπιταλισμός χρειάζεται εντατική και πολύπλευρη συμπαράσταση γιατί η πίστη σ’ αυτόν κλονίζεται εκ θεμελίων.

β. Η βαθιά και διαλυτική κοινωνική κρίση σημαντικών περιφερειακών χωρών, όπως -μεταξύ άλλων- το Μεξικό, η Νιγηρία, η Ινδονησία και η Ταϊλάνδη (μόνο αυτές έχουν πάνω από μισό δις πληθυσμό), δημιουργεί σοβαρές τάσεις αμφισβήτησης του συστήματος της ασύδοτης και ανταγωνιστικής -μέχρι εξόντωσης- αγοράς.

γ. Η δομική κρίση του καπιταλιστικού συστήματος επαναφέρει εκ των πραγμάτων στο προσκήνιο τη μαρξιστική ταξική ανάλυση και τις κοινωνικοκεντρικές οικονομικές θεωρίες που έχουν από καιρό απορριφθεί από τους θιασώτες της «ελευθερίας» της αγοράς. Είναι πλούσιες οι νέες μελέτες πάνω στον Μαρξ σε πολλά πανεπιστήμια. Ακόμα και πορτρέτα του Μαρξ φιγουράρουν στα εξώφυλλα εντύπων κύρους της Ευρώπης και των ΗΠΑ. Προβληματισμοί ανησυχητικοί για την εγκυρότητα και τη βιωσιμότητα του καπιταλισμού.

δ. Η κρίση διαρκείας είκοσι ετών στις περισσότερες χώρες του λεγόμενου ανατολικού μπλοκ (Λιθουανία, Λετονία, Ουγγαρία, Βουλγαρία, Σλοβακία, Ρουμανία κ.ά.), αλλά και χωρών που προέκυψαν από τη διάλυση της ΕΣΣΔ (Ουκρανία, Μολδαβία, Γεωργία, Κιργιζία, Λευκορωσία κ.ά.), επαναφέρει στην κοινωνική συλλογιστική τις θετικές συνθήκες του προηγούμενου καθεστώτος, με εξασφαλισμένη εργασία, στέγη, παιδεία, υγεία και αναψυχή για όλους, δωρεάν, χωρίς ανασφάλεια. Φλας μπακ επικίνδυνο για τον «υπαρκτό καπιταλισμό» που διαδέχτηκε τον «υπαρκτό σοσιαλισμό». Οι συγκρίσεις αναπόφευκτες και ξανά επίκαιρες.

ε. Οι κοινωνικές ρωγμές στη Γερμανία, την πλουσιότερη χώρα της Ευρώπης, προκύπτουν και από τη σύγκριση μεταξύ του παλαιού και του νέου συστήματος. Αυτό επιβεβαιώνεται από έρευνες που διεξάγουν τα πανεπιστήμια. Και με την ενίσχυση του Die Linke.

στ. Η αριστερά δεν έχει εξαφανιστεί και προσπαθεί να ανασυγκροτηθεί σε πανευρωπαϊκό επίπεδο (Γερμανία, Πορτογαλία, Γαλλία, κ.α.).

ζ. Στον αναπτυγμένο κόσμο συνειδητοποιείται ότι ο καταναλωτικός τρόπος διαβίωσης είναι αυτοκαταστροφικός. Όσο κι αν προσπαθούν οι πολυεθνικές, ελέγχοντας την εξουσία, την έρευνα και την ενημέρωση, να καθησυχάσουν τις κοινωνίες, όλο και περισσότεροι πολίτες αντιλαμβάνονται αργά, αλλά σταθερά, ότι το κοινωνικο-οικονομικό σύστημα είναι υπεύθυνο για την επιβάρυνση της υγείας, την κακή ποιότητα διατροφής, τη μολυσμένη ατμόσφαιρα, την καταστροφή των δασών και των θαλασσών, ακόμα και για τις φυσικές καταστροφές που απειλούν την ίδια την ύπαρξη της ζωής.

η. Ο καπιταλισμός φέρνει πολέμους, γενοκτονίες, βασανιστήρια, πείνα και αρρώστιες σε Ιράκ, Αφγανιστάν, Παλαιστίνη, Σρι Λάνκα, Κονγκό, Σουδάν κ.λπ. Οι λαοί αναζητούν εναλλακτικά συστήματα διακυβέρνησης και κοινωνικής οργάνωσης.

θ. Η επικράτηση αριστερών και αντιαποικιακών κινημάτων στις παραδοσιακές αυλές των μητροπόλεων, με μεγάλη λαϊκή βάση, εκλογικές επιτυχίες, ανατροπές καθεστώτων, καταλήψεις εξουσίας και αμφισβητήσεις κυβερνήσεων ή μητροπολιτικών μοντέλων (Μεξικό-Ζαπατίστας, Βενεζουέλα-Τσάβες, Κολομβία-ΦΑΡΚ, Βολιβία-Μοράλες, Νικαράγουα-Ορτέγκα, Βραζιλία-Λούλα, Ισημερινός-Κορέα, Αργεντινή-Κίρχνερ, Παραγουάη-Λούγκο και βέβαια, Κούβα-Κάστρο), κλονίζει το ιμπεριαλιστικό οικοδόμημα.

ι. Τα επαναστατικά κινήματα σε Ινδία, Νεπάλ, Μαλαισία, Φιλιππίνες κ.λπ. δεν έχουν καταθέσει τα όπλα και ήδη στο Νεπάλ διεκδικούν με αξιώσεις τη διακυβέρνηση της χώρας των Ιμαλαΐων.

ια. Ο αγώνας ενάντια στην αποικιοκρατία και τη νεοαποικιοκρατία διεξάγεται με μεγάλη ένταση σε Αφρική, Ασία και Λατινική Αμερική, από εθνότητες, λαϊκά κινήματα και ιθαγενείς λαούς στην Παλαιστίνη, το Περού, τον Καναδά, την Ινδία, το Ιράκ, το Αφγανιστάν, το Πακιστάν κ.λπ. με διάφορες μορφές, ειρηνικές και ένοπλες.

ιβ. Η δυναμική και απρόβλεπτη εμφάνιση της Κίνας, της Ινδίας, της Βραζιλίας και της Ρωσίας στο διεθνές πεδίο ανταγωνισμού, αλλάζει τους συσχετισμούς δυνάμεων, αποδυναμώνει τις αναπτυγμένες χώρες και μεταθέτει το κέντρο βάρους της ανάπτυξης προς ανατολάς, επιτείνοντας την κρίση των δυτικών μητροπόλεων που χάνουν αγορές και πηγές πρώτων υλών και αντιμετωπίζουν σοβαρά προβλήματα από αναγκαστική αποβιομηχάνιση και παραγωγικό κορεσμό ταυτόχρονα.

Σε γενικές γραμμές, η κυριαρχία των μητροπόλεων επιβάλλεται με μεγάλη βία, όλο και πιο δύσκολα.

Μέτρα κατά της «νοσταλγίας»

Με αυτά τα δεδομένα (ενδεικτικά), τα τελευταία χρόνια, όλο και πιο έντονα, όλο και πιο συστηματικά, γίνεται μεγάλη προσπάθεια αντιπερισπασμού. Οι τεράστιες καταστροφές που προκαλεί ο καπιταλισμός σε τοπική και παγκόσμια κλίμακα, οι πόλεμοι, η ρύπανση του περιβάλλοντος, η εξάντληση των φυσικών πόρων, η εξάπλωση των πυρηνικών όπλων, η πείνα και οι αρρώστιες σε διαστάσεις εκατοντάδων εκατομμυρίων ανθρώπων, πρέπει να αποσυνδεθούν από τον καπιταλισμό για να μη δημιουργούν επαναστατικές τάσεις ανατροπής του. Ειδικά σε συνθήκες ανεργίας και ύφεσης που καθιστούν τους πολίτες πιο ευαίσθητους και ανήσυχους. Για το σκοπό αυτό, με την καθοριστική συμβολή μεγάλης μερίδας διανοουμένων, δημοσιογράφων και καλλιτεχνών, όλες οι συνέπειες του καπιταλισμού αποδίδονται σε άλλους παράγοντες όπως η ανικανότητα των λαών (ο ρατσισμός βρίσκεται σε μεγάλη άνοδο στη δύση), η θεϊκή τιμωρία (ιδιαίτερα δημοφιλής δοξασία στις ΗΠΑ) και η «τρέλα» κάποιων ηγετών των ιμπεριαλιστικών μητροπόλεων.

Έτσι, επειδή η σημασία και το μέγεθος των τεράστιας κλίμακας γενοκτονιών και καταστροφών που οφείλονται στην καπιταλιστική οικονομία και την άνευ ορίων επιδίωξη του κέρδους, δεν μπορεί να αμφισβητηθούν, τα αίτια τους -για να μην αναζητηθούν στη φύση του καπιταλιστικού συστήματος, αποδίδονται στην «ιδιομορφία» ορισμένων προσώπων ή σε μεμονωμένα περιστατικά. Έτσι, ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος με είκοσι εκατομμύρια νεκρούς στην Ευρώπη αποδίδεται στη δολοφονία ενός εστεμμένου και όχι στον ανταγωνισμό των καπιταλιστικών ευρωπαϊκών χωρών. Ο Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος που κόστισε πενήντα εκατομμύρια νεκρούς, αποδίδεται στην παράνοια του Χίτλερ. Γι’ αυτό, ο Χίτλερ δεν παρουσιάζεται ποτέ στην αρθρογραφία, τη βιβλιογραφία και τα ΜΜΕ ως ο κατ’ εξοχήν εκπρόσωπος ενός από τα ισχυρότερα κράτη του καπιταλισμού, που εκλέχτηκε δημοκρατικά. Το ίδιο και ο Μουσολίνι. Και οι δύο περιγράφονται ως ουρανοκατέβατοι παράφρονες, αποσιωπώντας ότι ήταν είχαν πλήρη υποστήριξη από τις αστικές τάξεις των χωρών τους και πάμπολλων συμμάχων τους στην Ευρώπη (Αυστρία, Ουγγαρία, Βουλγαρία, Λιθουανία, Κροατία, Φινλανδία, Ισπανία, Πορτογαλία κ.ά.) των οποίων τα συμφέροντα ταυτίζονταν. Αντιθέτως, ενώ αυτούς τους δημοφιλείς ηγέτες καπιταλιστικών μητροπόλεων τούς χαρακτήρισαν παράφρονες, τον αυτοκράτορα Χιροχίτο, έναν από τους μεγαλύτερους εγκληματίες όλων των εποχών, οι Αμερικανοί τον αθώωσαν και τον προστάτευσαν με ένα αδιαπέραστο πέπλο συγκάλυψης που επέβαλαν στην ιστορία, την εκπαίδευση και τα ΜΜΕ, επειδή αποφάσισαν να τον προσεταιριστούν και να τον χρησιμοποιήσουν για την προώθηση των συμφερόντων τους στην Ασία.

Με τη διαρκή οικονομική και ηθική κρίση μέσα στην καρδιά του συστήματος (ΗΠΑ, Ιρλανδία, Ισπανία, Ισλανδία, Ιταλία κ.λπ.) και το ενδεχόμενο κοινωνικών εκρήξεων, ο φόβος από την ενεργοποίηση της συλλογικής εμπειρίας και μνήμης της ανθρωπότητας σχετικά με τις βαθιές αλλαγές που έφεραν στις κοινωνίες οι δύο μεγάλες επαναστάσεις του εικοστού αιώνα, στη Ρωσία και την Κίνα, επανέρχεται οξύς. Και οι εξουσίες παίρνουν προληπτικά μέτρα, πρακτικά και ιδεολογικά.

Είναι χαρακτηριστικό ότι πολλοί Αμερικάνοι τονίζουν ότι έπρεπε να έχουν εξαλείψει το κουβανέζικο καθεστώς, το οποίο υποτιμήθηκε ως στρατιωτικά και οικονομικά ασήμαντο, αλλά αποδείχτηκε ιδεολογικά και πολιτικά σημαντικότατο, λειτουργώντας μακροπόθεσμα ως υπόδειγμα ανεξαρτησίας, εμπνέοντας αυτούς που σήμερα αμφισβητούν με αξιώσεις την αμερικανική επικυριαρχία στη Λατινική Αμερική.

Έτσι, σήμερα, η έντονη και επίμονη προσπάθεια ταύτισης του Στάλιν με τον Χίτλερ αποσκοπεί αφενός στην απαλλαγή του καπιταλιστικού συστήματος από τη ρετσινιά του Παγκοσμίου Πολέμου και των ολοκαυτωμάτων, αφετέρου στην αποτροπή αναζωπύρωσης του σοσιαλιστικού οράματος στην Ευρώπη και τον κόσμο. Κανένας στη δύση δεν νοιάζεται για τον Στάλιν. Εξάλλου, η Δύση έχει τεράστια παράδοση στήριξης αυταρχικών ηγετών και καθεστώτων. Η Δύση θέλει να αποφευχθεί πάση θυσία η οποιαδήποτε αναφορά στα κοινωνικά χαρακτηριστικά της σοβιετικής εμπειρίας. Η κατάργηση της ατομικής ιδιοκτησίας, η εξάλειψη της ανεργίας, η δωρεάν στέγη, παιδεία και ιατρική περίθαλψη για όλους, τα οποία αποτελούν βασικά συστατικά στοιχεία της ΕΣΣΔ, είναι τα μεγάλα αγκάθια που δεν πρέπει να επανέλθουν στο προσκήνιο και να συζητηθούν. Αυτός ο κίνδυνος δεν είναι καθόλου αμελητέος, όπως δείχνουν και τα στατιστικά στοιχεία σχεδόν από όλες τις χώρες του πρώην ανατολικού μπλοκ. Η «νοσταλγία για την ανατολή» (ostalgie στη Γερμανία, από τις λέξεις νοσταλγία και ανατολή) υπενθυμίζει στους δυτικούς ότι έχουν σοβαρούς λόγους να ανησυχούν.

Παθητικότητα και αντίσταση

Οι δυτικοί λαοί δεν αντιδρούν ακόμα αποφασιστικά, για πολλούς λόγους (ευημερία, απογοήτευση, φόβος, συνενοχή, εξαγορά, αλλοτρίωση κ.λπ.). Εντούτοις, σταδιακά αλλάζει η κοινωνική συνείδηση μέσα από την κρίση διαρκείας και την ατομική εμπειρία. Η γενική κατάσταση της αριστεράς δεν βοηθάει να επιταχυνθεί αυτή η διαδικασία και σε αρκετές περιπτώσεις την καθυστερεί κιόλας.

Ταυτόχρονα, σε όλο τον κόσμο πολλαπλασιάζονται τα κινήματα ειρήνης, προστασίας του περιβάλλοντος, καταπολέμησης της φτώχειας, αντίστασης στα μεταλλαγμένα κ.λπ. που θέτουν σε σοβαρή αμφισβήτηση το σύγχρονο μοντέλο καπιταλιστικής ανάπτυξης με συνεχώς αυξανόμενη επιρροή. Παράλληλα, ένα εξαιρετικά ελπιδοφόρο μήνυμα έρχεται από τον αυξανόμενο αριθμό μιας νέας γενιάς ισχυρών διανοουμένων και ακτιβιστών που διαμορφώνουν αντιλήψεις και κινήματα σε όλο τον κόσμο, όπως η Νάομι Κλάιν, η Αρουντάτι Ρόι, ο Νόρμαν Φίνκελσταϊν, ο Μάικλ Μουρ, η Έιμι Γκούντμαν και εκατοντάδες άλλοι που συμμετέχουν σε πολιτικές δράσεις, γράφουν βιβλία και άρθρα, κάνουν ταινίες και ντοκιμαντέρ, τα οποία διαβάζονται, βλέπονται και ακούγονται από εκατομμύρια ανθρώπους μέσα από εφημερίδες, περιοδικά, ιστοτόπους, εναλλακτικά ραδιόφωνα και τηλεοπτικά δίκτυα, όπως το Democracy Now, το Counterpunch κ.ά.!

Το σύστημα επιστρατεύει όλα τα μέσα για αντιπερισπασμό, αποπροσανατολισμό και εκτροχιασμό της νέας συνειδητοποίησης που συντελείται εν μέρει εμφανώς και εν μέρει αφανώς.

Θα ήταν πολύ αφελής να πιστέψει κανείς ότι η απονομή του βραβείου Νόμπελ για την ειρήνη στον Μπαράκ Ομπάμα ήταν λάθος ή τυχαίο γεγονός. Ακόμα και η απονομή του βραβείου λογοτεχνίας στο Βάργκας Λιόσα, που αντιτίθεται με σφοδρότητα στα κινήματα και τους διανοούμενους της απελευθέρωσης στη Νότια Αμερική, μυρίζει σκοπιμότητα.

Η ένταση της προπαγάνδας για τα ανθρώπινα δικαιώματα σε συνδυασμό με τα εντεινόμενα μέτρα καταστολής και ελέγχου δείχνει όχι μόνο την υποκρισία της Δύσης, αλλά και το στρίμωγμά της.

Ο φόβος αναγέννησης του σοσιαλιστικού οράματος τρομοκρατεί την εξουσία.

επανασταση πορειες και εκπαιδευση ενα γαματο κειμενο απο εναν τυπο με ιστορια

Ο Γουέιν Ρούνεϊ δεν παίζει στην Παρί
Τρίτη, Οκτώβριος 26, 2010

Αυτές τις μέρες ακούω πολλούς θαυμαστές των μαζικών γαλλικών αντιδράσεων κατά του νόμου Σαρκοζί για τα όρια συνταξιοδότησης. Τους ακούω να ξερογλείφονται: «μακάρι να γίνονταν και σε μας αυτά», «μακάρι οι μαθητές να έβγαιναν μαζί με τους συνταξιούχους και τους εργαζόμενους», «μακάρι να πηδάγαμε καμιά δεκαοχτάρα» («εργάτες-αγρότες –φοιτητές»).

Βεβαίως, την ώρα που ο χλιμίτζουρας της διπλανής πόρτας θέλει να βγουν όλοι, από 8 έως 80 χρονών και να υποστηρίξουν τα αιτήματά του στον δρόμο, ο ίδιος κοιτάζει πώς θα ξεσκίσει τα αιτήματα των υπολοίπων κοινωνικών ομάδων.
Βλέπει τις γαλλίδες μαθήτριες κι αναστενάζει από προσμονή, αλλά όταν έκανε το δικό του παιδί κατάληψη στο σχολείο, ο αγωνιστής μελλοντικός συνταξιούχος έσπαγε τα τηλέφωνα της Δ/νσης Εκπαίδευσης, του γραφείου του Δημάρχου, του Δημοτικού Συμβούλου και τέλος των μπάτσων αγανακτισμένος: «μα τι θα γίνει τέλος πάντων, δεν μπορεί 5 αλήτες από διαλυμένες οικογένειες να κρατάνε όμηρους τα παιδιά μας εμποδίζοντάς τα να μορφωθούν!» Φυσικά, όταν πλακώνουν οι μπάτσοι και σπάνε τις καταλήψεις, ο ηρωικός χλιμίτζουρας αναψοκοκκινίζει καταγγέλλοντας τη χούντα του Πασόκ.

Η οποία χούντα του Πασόκ βεβηλώνει, για παράδειγμα, το ιερό μνημείο της Ακρόπολης κυνηγώντας τους συμβασιούχους που θέλουν να μονιμοποιηθούν μετά τη λήξη της σύμβασής τους και μ΄αυτό αγανακτεί ο χλιμίτζουρας! Ο ίδιος χλιμίτζουρας που βρίζει τους δημόσιους υπάλληλους επειδή, λόγω μονιμότητας, τα ξύνουν!

Παραπλεύρως ο χλιμίτζουρας έχει μέγα πρόβλημα όταν απεργούν, για παράδειγμα, οι βενζινοπώλες και δεν μπορεί να βρει καύσιμο για την αμαξάρα («τι θέλουν τώρα και απεργούν, οι κλεφταράδες; ένας Παπαδόπουλος τους χρειάζεται») αλλά δεν έχει κανένα πρόβλημα όταν απεργούν, για ξαναπαράδειγμα, οι ταριχευτές ηλεκτροφόρων χελιών, εφόσον δεν επηρεάζουν την δική του καθημερινότητα («η απεργία είναι ιερό δικαίωμα του εργαζόμενου, άσε που τα αιτήματά τους είναι και δίκαια»).

Και όταν δεήσουν να κατέβουν στους δρόμους οι διαμαρτυρόμενοι, κανένας τους δεν κοιτάζει τι σκατά γράφουν τα πανό κάτω από τα οποία συντάσσονται. Αναφέρονται στα αιτήματά τους ή γενικολογούν περί πλουτοκρατίας και λαϊκής αντιστασηκαιπάλης; Οι προτάσεις που καταθέτουν στο τάδε υπουργείο έχουν κάποια προοπτική εφαρμογής ή «να΄χαμε να λέγαμε»; Μαζεύονται δίπλα στα λουλουδάδικα, έχουν μάθει προσφάτως το σουξεδιάρικο «να καεί να καεί το μπουρδέλο η βουλή», καβλώνουν όταν το ακούνε οι «βάλε τώρα που γυρίζει» πιτσιρικάδες (αναρχικοί, μηδενιστές, σκοταδιστές, αριστερά εξτρέμ με πλατυποδία) ξεχνώντας οτι το μπουρδέλο τη βουλή την κλείνουν ενίοτε και οι χουντικοί –όλα πρίμα! Και ελπίζουν να γίνει η Βασιλίσσης Σοφίας –Μονμάρτη. Αλλά δεν ανοίγουν τα γκαβά τους να δουν οτι στο Παρίσι δεν έχει ΠΑΜΕ κι έτσι οι πορείες ξεκινάνε από ένα σημείο και καταλήγουν σε κάποιο άλλο –ενιαία! Καθότι οι μαζικές διαμαρτυρίες γι΄αυτό ονομάζονται «μαζικές», επειδή πάει ο κόσμος όλος μαζί και διαμαρτύρεται. Αν οι μισοί πάνε κατά δω στις 11, οι υπόλοιποι πάνε κατά κει στις 12 και μια ομάδα πάει εδώ κι εκεί από τις 1 κι ύστερα, δεν μιλάμε για αγωνιστική κινητοποίηση –μιλάμε για αγωνιστική της Σουπερλίγκ που έτυχε να παίζουν οι γάβροι, οι βάζελοι κι ο Πανιώνιος εντός έδρας.

Θα μου πεις –επειδή έχουμε το ΠΑΜΕ δε γινόμαστε Παρίσι; Κι επειδή οι γονείς γουστάρουν μεν να διαμαρτύρονται αλλά δεν γουστάρουν να χάνουν μαθήματα τα παιδιά τους; Μήπως οι Γάλλοι ή οι Άγγλοι δεν έχουν φραξιονιστικές οργανώσεις στην ευρύτερη Αριστερά τους; Μήπως οι Γάλλοι ή οι Άγγλοι γονείς αφήνουν αδιαμαρτύρητα τα καμάρια τους να κλείνονται μέσα στα σχολεία και να βγάζουν τα μάτια τους;

Δεν είναι εκεί το σημείο διαφοροποίησης μεταξύ της προσανατολισμένης λαϊκής αντίδρασης του Παρισιού (για παράδειγμα) και της αγωνιστικής γυμναστικής στην οποία επιδίδεται μερίδα Αθηναίων μέσης ηλικίας και οικονομικής κατάστασης (όχι για παράδειγμα). Η κοινωνική δομή κάνει τη διαφορά και θα γίνω γρήγορα ξεκάθαρος σαν κρύσταλλο Βαρώφσκι...

Όλοι γνωρίζουν (κι αν όχι, μαλακία τους) τους αγώνες των Γάλλων για την κατοχύρωση των ανθρώπινων και πολιτικών δικαιωμάτων. Όλοι θυμόνται (κι αν όχι, θα΄πρεπε) τις βίαιες αντιδράσεις τους σε περιπτώσεις περιστολής δικαιωμάτων. Είναι αυτό που λέμε ηλιθιωδώς (προσπαθώντας να κωδικοποιήσουμε την πραγματικότητα): «οι Γάλλοι σαν λαός έχουν παράδοση στην υπεράσπιση των κοινωνικών δικαιωμάτων». Και εννοούμε οτι εκεί πέρα αν πάνε να τους κόψουν μια βδομάδα από την άδεια λοχείας βγαίνουν άπαντες στους δρόμους (κι ας μην είναι όλοι γυναίκες!) ενώ εδώ οι καλοκαιρινές διακοπές προέχουν ασυζητητί των αγωνιστικών κινητοποιήσεων.

Γιατί; Είμαστε τόσο μαλάκες; Σαν έθνος; Σαν λαός; Σαν Σίρο;`

Όχι δα! Όπως δεν είμαστε το εξυπνότερο έθνος της γης που είχε χοληστερίνη όταν οι άλλοι ήταν ακόμα στα δέντρα, έτσι δεν είμαστε και το ηλιθιοδέστερο έθνος. Για την ακρίβεια, το διανοητικό επίπεδο δεν είναι δυνατό να μετρηθεί σε επίπεδο έθνους σα να επρόκειτο για ποσοστό υπέρβαρων σε σχέση με τον συνολικό πληθυσμό.

Δεν αντιδρούμε όταν μας κόβουν τη συλλογική σύμβαση επειδή απλώς δεν έχει σημασία. Δεν βγαίνουμε στο δρόμο μαζικά σαν τους Γάλλους επειδή, όπως και να βγούμε, δεν υπάρχουν αιτήματα προς διεκδίκηση.
Πράγματι, οι Γάλλοι απολαμβάνουν ενός αξιοπρεπούς κοινωνικού κράτους, από τον τομέα της υγείας και της περίθαλψης μέχρι τον τομέα της συνταξιοδότησης και της υποστήριξης ανέργων. Έτσι ενοχλούνται αν χάσουν κάποιο από τα δικαιώματά τους, εφόσον υπάρχει απευθείας σύνδεση ανάμεσα στο δικαίωμα και στην απολαβή. Αν οι Γάλλοι παίρνανε επιδόματα ανεργίας επιπέδου «λάβε τούτο πτωχέ μου ζητιάνε», αν οι συντάξεις τους ήταν «να μαζευτούμε πέντε να παραγγείλουμε και το γιουβέτσι μαζί με το σκέτο», αν η υγειονομική τους περίθαλψη ήταν «λάβετε οι ημέτεροι τα δέοντα», δε νομίζω οτι θα έβγαιναν στους δρόμους με την τωρινή τους μαχητικότητα.

Εντάξει –αλλά γιατί υπάρχει αυτή η ποιοτική και ποσοτική διαφορά; Η εύκολη απάντηση σχετίζεται με την παραγωγική διαδικασία. Όταν μια χώρα παράγει, οι καπιταλιστές καρπούνται την υπεραξία και το «αναγκαίο μίνιμουμ επιβίωσης» δίνεται στους εργαζόμενους εμπλουτισμένο με το «ψυχολογικό κίνητρο» για καλυτέρευση της ζωής τους (τουτέστιν κάνα 500άρι ευρώ το μήνα –για ξόδεμα). Έτσι κοντράρεται και η μαρξιστική ρήση: «εργαζόμενοι όλων των χωρών ενωθείτε –δεν έχετε να χάσετε τίποτα άλλο παρά τις αλυσίδες σας». Επειδή ο εργαζόμενος ΕΚΕΙΝΗΣ της χώρας βλέπει οτι έχει να χάσει πολλά πράγματα και μην πας να ψάξεις την αναγκαιότητα κατοχής των πραγμάτων αυτών (δεν είναι της ώρας). Άρα, πρώτον δεν ενώνεται με τους εργαζόμενους των άλλων χωρών (μην του πάρουν κι αυτά που έχει), δεύτερον δεν ξεσηκώνεται και τρίτον ...–γενικά.
Το στάδιο ονομάζεται μονοπωλιακός καπιταλισμός, η περίοδος ονομάζεται μεταβιομηχανική ή «παροχής υπηρεσιών» (σαν τα μπλοκάκια) κι αυτό ισχύει στον λεγόμενο, «δυτικό κόσμο». Αλλά δεν ισχύει στην περίπτωση της Ελλάδας.

Όπου δεν υπήρξε ποτέ αξιομνημόνευτη παραγωγή στον δευτερογενή τομέα αλλά περάσαμε στην τριτογενή μεταπώληση και παροχή υπηρεσιών αεροπλανικά. Τουτέστιν δεν πατάμε πουθενά, δεν έχουμε εργοστάσια στο Βιετνάμ να φτιάχνουν τα προϊόντα που εμείς εμπορευόμαστε, δεν έχουμε καν προϊόντα να εμπορευτούμε –για την ακρίβεια είμαστε σε επίπεδο μπακάλικου. Αγοράζουμε και μεταπουλάμε –μεταπρατισμός του κερατά κι άντε να ζήσεις κάνοντας τον ενδιάμεσο σε μια παγκοσμιοποιημένη αγορά.

Όπως λοιπόν παράγουμε φούμαρα έτσι ακριβώς και πληρωνόμαστε –με φούμαρα. Άσχετα που όταν ξοδεύουμε πρέπει να στάξουμε κανονικό χρήμα κι όχι μουσαντένιο (εξ ου και τα δάνεια –παλιοκατάσταση).Τέλος πάντων, το ρεζουμέ παραμένει –δεν είμαστε στη φάση των Γάλλων γι΄αυτό και δεν μας ωφελούν τα γαλλικά.

Αυτό όμως ΔΕΝ σημαίνει οτι δεν πρέπει να κάνουμε διαδηλώσεις –σημαίνει οτι καλό θα ήταν να προσανατολίσουμε (βαλκανοποιήσουμε, τριτοκοσμικοποιήσουμε) τα αιτήματά μας.

Βγήκες κύριος στη διαδήλωση; Ζήτα κάτι εφικτό να μην πάει και τζάμπα το περπάτημα! Ζήτα κανονικό σύστημα υγείας και περίθαλψης, ζήτα κουπόνια αντί για συντάξεις, ξέρω ΄γω... Ζήτα αυτό που μπορείς να πάρεις κι όχι αυτό που έχουν οι άλλοι «στας
Ευρώπας». Εντάξει, αλλά πώς θα ξεχωρίσεις το εφικτό από το υπερβατικό; Πώς θα καταλάβεις οτι το αίτημα «δωρεάν συγγράμματα» μοιάζει εφικτό, ενώ το αίτημα «βασικός μισθός 1.400 ευρώ» είναι σκέτη παπαριά και τίθεται για διαπραγματευτικούς λόγους; Και ποιοι κάνουν τη διαπραγμάτευση και τι θέλουν να πετύχουν με αυτή; Να πάει ο βασικός έστω στο χιλιάρικο ή να γίνουν βουλευτές οι διαπραγματευτές;

Για να κατανοήσω θα πρέπει πρώτα να εννοήσω –έτσι δεν πάει; Να καταλάβω τι γίνεται γύρω μου, να ανθιστώ ας πούμε. Όχι τίποτα φοβερό –απλώς τι ζητάω, πόσο μπορώ να πιέσω, τι μπορώ να πάρω, τέτοια πράγματα, απλά. Και πώς θα κατανοήσω αυτά τα απλά πράγματα; Προφανώς κατανοώντας τη θέση μου στην κοινωνική δομή. Τι είμαι ρε παιδί μου; Ο Γαμών ή ο Τουταγχαμών; Άμα βγω στους δρόμους θα χεστούν επάνω τους ή θα με χέσουν ψηλά; Και τι πρέπει να κάνω στην τελική;

Μην το ψάχνεις –όλα αυτά για να τα κατανοήσω χρειάζεται "καλλιέργεια". Εκπαίδευση και τέτοια. Πρέπει να έχω ξεστραβωθεί πέρα από τις παπαριές των δελτίων ειδήσεων, πέρα από τα φούμαρα των κομματικών και των συνδικαλιστικών παραγόντων, πέρα από το μπούστο της Μενεγάκη. Πώς θα το καταφέρω αυτό; Η εύκολη απάντηση θα ήταν «διαβάζοντας» αν δεν γεννιόταν απευθείας η ερώτηση: «ναι, αλλά ξέρεις να διαβάζεις;»

Αν σκεφτούμε την προεργασία που έγινε από το σχολείο, θα καταλήξουμε οτι σαφώς και δεν ξέρεις. Στο σχολείο σε μάθανε να παπαγαλίζεις –ακόμα θυμάμαι εκείνη τη μαλακία το δημώδες «Του νεκρού αδερφού», μπορεί αυτή μου η ανάμνηση να με βοηθήσει να κατανοήσω την ποίηση του Πολ Ελυάρ ας πούμε; Ζαμέ! Το μόνο που μπορεί να μου εξασφαλίσει η σχολική μου εμπειρία είναι μια υποσυνείδητη απέχθεια για οποιοδήποτε χαρτί έχει πάνω του τυπωμένα γράμματα.

Ας υποθέσουμε τώρα οτι οι απόφοιτοι Λυκείου είναι η πρόθυμη και ηλίθια πλέμπα που περιμένει να την οδηγήσουν στη Γη της Επαγγελίας οι απόφοιτοι Πανεπιστημίων –ας κάνουμε αυτή την τερατώδη υπόθεση. Έμαθε κανένας να διαβάζει στα Πανεπιστήμια; Δεν αναφέρομαι στην ειδική εκείνη περίπτωση φωτισμένου καθηγητή που μπλα, μπλα και Τζούλια Ρόμπερτς συν Ρόμπιν Γουίλιαμς "σιιίζ δε ντέι τουγκέδερ γουίθ Γκουντ Γουίλ"... Αναφέρομαι στον κανόνα κι ο κανόνας λέει «παπαγάλισε, αντέγραφε, γλύψε». Αυτά διδάσκονται στα Πανεπιστήμια.

Εντάξει λοιπόν, ας δώσουμε το ρόλο των λοχαγών στους απόφοιτους Πανεπιστημίων κι ας αφήσουμε την αλλαγή της κοινωνίας στους μεταπτυχιακούς –πώς σου φαίνεται αυτό; Σαν χοντροκομμένο αστείο –έτσι;

Μετά από μια σύντομη περιήγηση στο εκπαιδευτικό σύστημα της Ελλάδας εύκολα διαπιστώνεται οτι το βαυαρικό σύστημα εκπαίδευσης (που δεν είναι πια και τόσο σύγχρονο) και αποσκοπούσε στη δημιουργία μορφωμένων κορασίδων είναι η βασική φιλοσοφία σχεδιασμού των εκπαιδευτικών και μαθησιακών δομών της χώρας. Κι όσοι διαμαρτύρονται, ενδιαφέρονται περισσότερο για το πώς θα παρουσιαστεί η καταστροφή της Σμύρνης ή για το αν θα είναι υποχρεωτικά τα θρησκευτικά, παρά για το ίδιο το εκπαιδευτικό σύστημα. Κάνανε ολόκληρη φασαρία με τη Ρεπούση και την ίδια στιγμή δεν καταδέχτηκαν να ρίξουν μια ματιά στα βιβλία των μεσαίων τάξεων του Δημοτικού, για παράδειγμα, όπου πρώτα μαθαίνεις να κάνεις πράξεις με κλάσματα και μετά τι στον πούτσο είναι το κλάσμα κι όπου διαβάζεις περισπούδαστα λογοτεχνικά κείμενα του Καρκαβίτσα και του Δροσίνη με λέξεις και εκφράσεις που δεν χρησιμοποιούνται πλέον ούτε από τους παππούδες μας.

Κάνουν ολόκληρη κουβέντα για το κατά πόσο θα πρέπει να είναι υποχρεωτικά τα θρησκευτικά ή αν θα πρέπει να είναι προαιρετικά έτσι ώστε αν τυχόν δεν καρφώνεται ο αλλοδαπός να τον σταμπάρουμε πιο εύκολα όταν βγαίνει μόνος του από το μάθημα στο άδειο προαύλιο και δεν ασχολούνται με την περίπτωση να κάνουν παρουσίαση των δογμάτων της κάθε θρησκείας στην ώρα του μαθήματος και να τα συζητήσουν. Πού αν το έκαναν θα κατέληγαν οτι όλοι τα ίδια λένε –γαμώ τον αντίχριστό τους δηλαδή!

Τώρα λυσσάνε που δεν πήγε η Ιστορία στα υποχρεωτικά μαθήματα και κάποιοι κάνουν πάρτι με την παραίτηση της Δραγώνα. Και δεν θυμούνται οτι ανέκαθεν οι «πρακτικές δέσμες» είχαν γραμμένη στ΄αρχίδια τους την Ιστορία κι έψαχναν οι καθηγητές πώς να τους διευκολύνουν, να μη χάσουν το Πολυτεχνείο τα παιδιά! Ή έστω, δεν παίρνουν χαμπάρι οτι η εθνικοφροσύνη τους αλλού χτυπιέται από το συγκεκριμένο πλάνο μαθημάτων εφόσον οι μεν «κλασσικοί» θα κάνουν Αρχαία Ιστορία οι δε υπόλοιποι θα κάνουν Ευρωπαϊκή Ιστορία! Τουτέστιν, ή Περικλή ή Ροβεσπιέρο –δεν θα μάθουν τα παιδιά για τον ηρωικό δικτάτορα Μεταξά και για τον αγέρωχο αγύρτη Βενιζέλο (ύλη η οποία έτσι κι αλλιώς δεν διδασκόταν σχεδόν ποτέ).

Να μη σε κουράζω (κι άλλο) –όλα αυτά σημαίνουν ένα πράγμα. Ανεκπαίδευτοι άνθρωποι έχουν άποψη για την εκπαίδευση. Κακό είναι αυτό; Ξέρω ‘γω; Είναι σα να έχεις δίπλα σου τη μάνα σου πού δεν ξέρει να οδηγεί και να σου δίνει συμβουλές στην Εθνική Αθηνών –Λαμίας. Αν τις ακολουθήσεις, πόση ώρα θα σου πάρει για να βρεθείτε στις μπαριέρες;
Μη με παρεξηγείς –δεν εννοώ πως μόνο οι ειδικοί πρέπει να λένε τις απόψεις τους κι άλλα τέτοια. Εννοώ και υποστηρίζω όμως κάτι πολύ απλό: αν δεν το ξέρεις το θέμα, ή κάτσε μάθε το, ή άκου κάποιον που το ξέρει, ή στην τελική, ρώτα αυτόν που το ζει.

Το να έχεις άποψη περί του τι πρέπει να τρώνε οι γίβωνες όντας άσχετος είναι γραφικό όσο δεν δουλεύεις εσύ στον ζωολογικό κήπο και γίνεται επικίνδυνο όταν πιάσεις δουλειά εκεί πέρα. Σκέψου λοιπόν πόσο επικίνδυνο είναι να έχεις άποψη (την οποία θέλεις να επιβάλεις κιόλας) για την εκπαίδευση των παιδιών σου, τη στιγμή που το τελευταίο βιβλίο που διάβασες ήταν η βιογραφία του Γουέιν Ρούνεϊ. Κι αυτό καλοκαίρι σε λεωφορείο για τη Φαρακλάδα. Πριν πάρεις τη Μπέμπα –για τόσο παλιά μιλάμε....
Πέρασε από εδώ οThe Motorcycle boy

Μην ψάχνεις ποτέ τους λόγους για τους οποίους πρέπει να αντισταθείς.

Περί αντιστάσεως

Ι

Μην ψάχνεις ποτέ τους λόγους για τους οποίους πρέπει να αντισταθείς. Δεν θα τους βρεις ποτέ, γιατί δεν υπάρχουν λόγοι να αντισταθείς. Η αντίσταση δεν βασίζεται σε λόγους. Η αντίσταση είναι προσανατολισμός της ύπαρξης, δεν ανήκει στην τάξη των έλλογων υπολογισμών.

ΙΙ

Όσο υποκρίνεσαι πως ψάχνεις τους λόγους, όσο ξοδεύεις τη ζωή σου ψάχνοντας εκεί όπου είναι σίγουρο ότι δεν θα βρεις τίποτε, τόσο θα σου προσφέρονται λόγοι να μην αντισταθείς. Γιατί βέβαια υπάρχουν ένα σωρό λόγοι για να συναινέσεις με ό,τι υπάρχει γύρω σου. Ο κόσμος είναι γεμάτος λόγους για να μην αντισταθείς. Η μεγαλύτερη νομιμοποίηση της πραγματικότητας, όσο άδικη ή δολοφονική και αν καταλήξει να είναι αυτή, είναι ότι υπάρχει.

ΙΙΙ

Το χειρότερο που συμβαίνει, το χειρότερο που μολύνει την κάθε σου μέρα, γίνεται συνώνυμο του οικείου, αυτού το οποίο καταντάς να φοβάσαι να χάσεις. Όσο φοβάσαι το χειρότερο που δεν έγινε ακόμα περισσότερο από το χειρότερο που συνήθισες και θα εξακολουθείς να συνηθίζεις, τόσο θα γίνεσαι ο ίδιος μέρος του προβλήματος για το οποίο υποκρίνεσαι πως ψάχνεις λύσεις.

ΙV

Δεν κοροϊδεύεις κανέναν όταν λες ότι απλώς "προσπαθείς να ενημερωθείς αρκετά πριν αποφασίσεις για το πρακτέο." Ξέρεις πολύ καλά ότι αυτό δεν θα γίνει ποτέ. Ποτέ δεν θα πεις "αρκετά" στην "ενημέρωση". Η ενημέρωση που ζητάς είναι απλώς η εθιστική πρέζα που σου επιτρέπει να επιβιώσεις μέσα στο αβίωτο.

V

Δεν κοροϊδεύεις κανέναν όταν λες ότι θα ήθελες να αντισταθείς αλλά δεν βρίσκεις άλλους που να αντιστέκονται. Η αντίσταση δεν βασίζεται στη θέληση, δεν αποτελεί πράξη θέλησης. Η αντίσταση προϋποθέτει μόνο ένα "δεν γίνεται αλλιώς", χωρίς δόξα και χωρίς το παραμικρό ενδιαφέρον για το αν τούτη η βεβαιότητα αφορά οποιονδήποτε άλλο.

VI 

Δεν κοροϊδεύεις κανέναν όταν λες ότι περιμένεις να σε πείσουν να αντισταθείς. Η απόφαση για αντίσταση δεν είναι συνέπεια επιτυχημένης πειθούς. Αυτό που είναι προϊόν επιτυχημένης πειθούς είναι η συνέργεια, η συνενοχή, και ο συμβιβασμός. 

VII

Δεν κοροϊδεύεις κανέναν όταν επικαλείσαι "επιπλοκές", πολυπλοκότητες, δυσκολίες και δυσχέρειες που σε παρεμποδίζουν απ' το να αντισταθείς. Αυτό που ήξερε ο τελευταίος αγράμματος χωρικός που σήκωσε κάποτε την τσουγκράνα απ' το χώμα στον ουρανό είναι μόνο πως δεν μπορεί να ζήσει άλλο με τον ίδιο τρόπο, πως αυτό που ζει δεν είναι ζωή. Ο άνθρωπος αυτός δεν επέλυσε τίποτε, ούτε πίστεψε πως επιλύει κάτι. Απλά σταμάτησε να ψάχνει απαντήσεις και έγινε ο ίδιος η ερώτηση.

στον κο Κανένα, που δεν θέλω να αναφέρω ούτε καν το όνομά του.

Ρίξτε τους στον Καιάδα

Kαφενείο

Γράφει ο Αλέξανδρος Πιστοφίδης

«Ο λαός έχασε την εμπιστοσύνη της Κυβέρνησης! Μήπως θα ήταν σωστότερο, η κυβέρνηση να αναγκάσει σε παραίτηση το Λαό και να επιλέξει έναν άλλο»;
                                             Μπ. Μπρεχτ

Εψαξα μάταια να βρω ιστορικά προηγούμενα υποτιμητικών και περιφρονητικών δηλώσεων πολιτικών, ακόμη και δικτατόρων, για τον λαό. Οπου κι αν έψαχνα, έπεφτα πάντοτε μόνο πάνω στον κο Κανένα, που δεν θέλω να αναφέρω ούτε καν το όνομά του. Το ότι «ένας στους τρεις Δημοσίους υπαλλήλους είναι άχρηστος και πως δεν χρειαζόμαστε πάνω από 200 000 χιλιάδες», όταν σύμφωνα με στοιχεία της Eurostat και του ΟΟΣΑ, το ποσοστό των δημοσίων υπαλλήλων στη χώρα μας είναι κάτω του μέσου όρου της ΕΕ, δείχνει την επιπολαιότητα του ανθρώπου. Το ότι μόνο οι εκπαιδευτικοί όλων των βαθμίδων δημόσιας παιδείας είναι σχεδόν 200 000 χιλιάδες και υπάρχουν ήδη ελλείψεις, δείχνει την άγνοια και την αδιαφορία αυτού του ανθρώπου για τα προβλήματα της δημόσιας παιδείας, δημόσια υγείας, κ.λ.π. κι αυτό είναι φυσιολογικό για έναν άνθρωπο που χρησιμοποιεί μόνο ιδιωτικά σχολεία και.............
νοσοκομεία για τον ίδιο και τα παιδιά του. Δεν είναι όμως φυσιολογικό για έναν πολιτικό και μάλιστα αντιπρόεδρο κυβέρνησης.
Ποια είναι αλήθεια τα κίνητρά του για τις κατά καιρούς προκλητικές δηλώσεις για εμάς, την «πλέμπα», πέρα από την προσπάθεια να μας πείσει να πιστέψουμε πως εμείς οι ίδιοι, μόνο εμείς οι ίδιοι, ο λαός είμαστε η αιτία της αθλιότητάς μας; Είναι αυτές οι απόψεις μόνο η δική του γνώμη, η γνώμη ενός εκκεντρικού με μανιοκαταθλιπτικό αυτοκτονικό ιδεασμό, ή είναι η γνώμη πολλών άλλων συναδέλφων του; Είμαι σίγουρος, πως όταν μετά από τέτοιες δηλώσεις κατά του λαού, που για εκείνον είναι «πλέμπα», θα μπαίνει θριαμβευτικά στο «Καφενείο της Βουλής», θα δέχεται συγχαρητήρια από πολλούς συναδέλφους του και άλλων κομμάτων, που «τόλμησε και είπε επιτέλους δημόσια τι νιώθει γι αυτήν την ευτελή και διεφθαρμένη ακαθαρσία της ελληνικής γης που λέγεται ελληνικός λαός».
Πριν κάποιες ημέρες, ο κος Χατζηδάκης είπε πως «υπάρχει ο κίνδυνος ο πολιτικός να ερωτευτεί τον εαυτό του»! Δεν υπάρχει απλώς ο κίνδυνος. Ολοι σχεδόν οι πολιτικοί μετά από δυο θητείες και άνω, είναι ήδη ερωτευμένοι με τον εαυτό τους. Ξεκομμένοι εντελώς από τη φυσιολογική ζωή ενός κανονικού ανθρώπου, είναι και συμπεριφέρονται όπως οι τρόφιμοι ενός Ιδρύματος.
Προσπάθησα να βρω δηλώσεις του Χίτλερ και του Μουσολίνι, που να χαρακτήρισαν μερίδα επαγγελματικής ομάδας του λαού τους άχρηστη και δεν βρήκα τίποτα. Οι άνθρωποι είχαν την ευφυϊα να γνωρίζουν πως αν χαρακτηρίσεις έναν στους τρεις δημοσίους υπαλλήλους άχρηστο, τότε αυτό θα ισχύει για όλες τι επαγγελματικές ομάδες και φυσικά για τους ίδιους τους πολιτικούς και εν τέλει για όλον το λαό, εκτός και αν οι πολιτικοί πιστεύουν ότι είναι από άλλο πλανήτη ή ακόμα χειρότερα, από άλλο ευγενές είδος ανθρώπων.
Δεν απαιτούνται ιδιαίτερες γνώσεις λογικής για να κατανοήσει κάποιος ότι, όταν χαρακτηρίζεις κάτι άχρηστο, νομιμοποιείσαι να το πετάξεις στα σκουπίδια. Δεν απαιτούνται ιδιαίτερες γνώσεις κοινωνικής ψυχολογίας για να κατανοήσει κάποιος ότι, όταν χαρακτηρίζεις κάποιες κοινωνικές ομάδες ανθρώπων άχρηστες τις πετάς δίχως ενοχές στον καιάδα. Όταν οι ναζί χαρακτήριζαν επικίνδυνα έντομα (Ungeziefer), τους εβραίους και τους Τσιγγάνους, τους εξόντωναν δίχως ενοχές γιατί πίστευαν ότι, όχι μόνο δεν διέπρατταν κάτι κακό, αλλά απεναντίας διέπρατταν κάτι χρήσιμο για το ανθρώπινο γένος και τη γερμανική κοινωνία.
Οι περιφρονητικές και απαξιωτικές δηλώσεις του κου Κανένα για τον ελληνικό λαό, δεν είναι τυχαίες ούτε αποτέλεσμα του κυκλοθυμικού χαρακτήρα του. Αν ήταν τυχαίες και όχι μέρος ενός ολόκληρου σχεδίου, οι δημοσιογράφοι θα τις καταδίκαζαν και δεν θα τις υιοθετούσαν όπως είδαμε σε πολλά σχόλια «επωνύμων» δημοσιογράφων. Οι κύριοι αυτοί, έχουν υιοθετήσει προ πολλού τις απόψεις του Μαρκησίου Ντε Σαντ, που έγραφε: «Το θηρίο που λέγεται λαός, χρειάζεται σιδερένια καθοδήγηση. θα χαθείτε αμέσως εάν το αφήσετε να συνειδητοποιήσει τη δύναμή του…..οι υπήκοοι δεν χρειάζονται καμία άλλη αρετή πέρα από την υπακοή και την καρτερία. Πνεύμα, ταλέντα και επιστήμες, ανήκουν στην πλευρά των κυβερνώντων…..Το μόνο φάρμακο για να αποφευχθούν τα δεινά της αναρχίας, είναι να σφίγγει όσο μπορεί κανείς την αλυσίδα, να εκδίδει αυστηρούς νόμους, να αποφεύγει τη διαφώτιση του λαού και πάνω απ’ όλα να αντιστέκεται στην ελευθερία του τύπου…..».
Ο πιστός χοιροβοσκός του Οδυσσέα, ο Εύμαιος, δούλος ο ίδιος, πίστευε πως «όταν είσαι δούλος, οι θεοί σου στερούν μέρος των αρετών σου». Το ίδιο πίστευαν όλοι σχεδόν οι δούλοι στην αρχαία Ελλάδα. Τηρουμένων των αναλογιών, μετά από τρεις χιλιάδες χρόνια, κάτι παρόμοιο επιδιώκουν και οι εξουσιάζοντες και κυβερνώντες σήμερα και βάζουν μπροστά τον κο Κανένα.
Υπάρχουν ήδη αρκετοί σύγχρονοι Εύμαιοι.
Από εμάς θα εξαρτηθεί αν θα γίνουμε όλοι σαν τον Εύμαιο.
Από εμάς, τον υγιώς σκεπτόμενο λαό θα εξαρτηθεί αν επιθυμούμε τη δική μας ανθρώπινη υπόσταση ή δεν την επιθυμούμε.
Από εμάς θα εξαρτηθεί αν επιθυμούμε να διατηρήσουμε την αξιοπρέπειά μας, τον αυτοσεβασμό μας και την αυτοεκτίμησή μας.
Από εμάς και μόνο από εμάς, τον λαό, θα εξαρτηθεί αν επιθυμούμε να ξανακερδίσουμε τη ζωή μας και εκείνη των παιδιών μας, διατηρώντας το μεγαλείο και την αλήθεια του πεπρωμένου του λαού μας, ο ένας δίπλα στον άλλο με έναν ανοιχτό και ανδροπρεπή τρόπο, σαν οντότητες με υπερηφάνεια και αυτοπεποίθηση.
Οι εκλογές που έρχονται, είναι μια μοναδική ευκαιρία να δείξουμε πόσο σεβόμαστε τον εαυτό μας και την ιστορία μας. Ας ρίξουμε όλους τους παλαιοκομματικούς πολιτικούς του κατεστημένου και της οικογενειοκρατίας στον Καιάδα της πολιτικής ανυποληψίας, πριν μας σύρουν αλυσοδεμένους στα Τάρταρα.

Τελικά τι έφταιξε;

Τελικά τι έφταιξε; 27/10/2010
του Γιάνη Βαρουφάκη
Πριν περίπου έναν μήνα, είχα επιχειρηματολογήσει (βλ. Δύο Χρόνια Κρίσης) ότι η παγκόσμια οικονομική κρίση που ξεκίνησε το 2008 δεν οφειλόταν ούτε στις τράπεζες και τα hedge funds, ούτε στο υπερβολικό χρέος των κρατών, ούτε στην νομισματική πολιτική των Κεντρικών Τραπεζών, ούτε στον χαλαρό έλεγχο των αγορών από τις εποπτικές αρχές. Όλα αυτά έπαιξαν ρόλο βέβαια αλλά δεν ήταν τα αίτια της Κρίσης. Το άρθρο, επί πλέον, ισχυρίστηκε ότι η Κρίση δεν είναι περαστική, ότι δεν θυμίζει σε τίποτα προηγούμενες κρίσεις (με εξαίρεση το 1929), ότι σε καμία περίπτωση δεν μπορεί να αντιμετωπιστεί με τις παραδοσιακές συνταγές που ξέρουν να μαγειρεύουν οι Κεντρικές Τράπεζες, τα υπουργεία οικονομικών, το ΔΝΤ κλπ. Τέλος, κατέληξε με την υπόσχεση ότι θα επανέλθω με την δική μου απάντηση στο πιεστικό ερώτημα "Τελικά τί έφταιξε;" Ώρα λοιπόν να τηρήσω την υπόσχεση εκείνη. Στην αφήγηση που ακολουθεί κεντρικό ρόλο παίζουν οι ΗΠΑ και ο τρόπος με τον οποίο αντιμετώπισαν το τραύμα του 1929 στην μεταπολεμική περίοδο. Καθώς ο Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος έφτανε στο τέλος του, το 1944 περίπου, σοβαροί άνθρωποι που κινούσαν τα νήματα της αμερικανικής οικονομικής και εξωτερικής πολιτικής (αναφέρω ενδεικτικά τους James Forrestal, James Byrnes, George Kennan, Dean Acheson), αντί να νιώσουν ευφορία που ο πόλεμος κερδήθηκε, άρχισαν να πανικοβάλλονται. Ο λόγος; Ότι το δολάριο απέμεινε, ουσιαστικά, το μοναδικό μετατρέψιμο νόμισμα της οικουμένης. Ότι μια νέα κρίση αλά 1929 θα μεταδιδόταν άμεσα ως μια νέα επιδημία επιθετικής πανώλης από άκρου σε άκρον του παγκόσμιου οικονομικού συστήματος. Ότι δεν θα υπήρχαν αναχώματα που να καθυστερήσουν την εξάπλωση της επόμενης μεγάλης κρίσης, με αποτέλεσμα την κατάρρευση όλων των αγορών (την ώρα που η Σοβιετία καιροφυλακτούσε). Ποιος θα απορροφούσε τα πλεονάσματα των αμερικανικών αγρών και εργοστασίων τώρα που δεν θα υπήρχε καν η ζήτηση εκ μέρους των ενόπλων δυνάμεων της χώρας; Οι συγκεκριμένοι ιθύνοντες δεν ήταν τυχαίοι. Είχαν γαλουχηθεί από τα πολλαπλά μαθήματα της δεκαετίας του 1930. Ήξεραν ότι μετά από μια καθίζηση τύπου 1929 οι αγορές δεν συνέρχονται από μόνες τους. Ότι η αντανακλαστική αντίδραση των κυβερνήσεων να μειώσουν τα συσσωρευόμενα χρέη μέσω περικοπών μόνο κακό κάνει καθώς εντείνει την κρίση και, εν τέλει, μεγαλώνει τα χρέη. Ότι αυτού του είδους οι αστοχίες των κυβερνήσεων φέρνουν το ένα κράτος απέναντι στο άλλο, πρώτα μέσα από συναλλαγματικό πόλεμο (καθώς ο καθένας προσπαθεί να υποτιμήσει το νόμισμά του για να εισάγει ζήτηση από τον άλλο, με αποτέλεσμα να βυθίζονται όλοι μαζί) και πολύ γρήγορα μέσα από εμπορικό πόλεμο (με την κάθε χώρα να υψώνει τείχη στις εξαγωγές της άλλης). Πιο σημαντικό, επρόκειτο για ανθρώπους που, καθώς είχαν ζήσει στο πετσί τους την ανεργία και την δυστυχία του μεσοπολέμου, ήταν αποφασισμένοι να μην αφήσουν τις θυσίες του πολέμου να πάνε χαμένες. Τάχθηκαν εξ αρχής στο αγώνα για τον κεντρικό προγραμματισμό της παγκόσμιας καπιταλιστικής οικονομίας. Βλέπετε, ως σοβαροί άνθρωποι, είχαν από νωρίς απορρίψει την ιδέα ότι το κράτος είναι εχθρός του καπιταλισμού... Αποφασισμένοι λοιπόν ότι η μεταπολεμική εποχή πρέπει να αποφύγει πάσει θυσία ένα νέο 1929, έκατσαν και σχεδίασαν ένα σύστημα διαχείρισης του παγκόσμιου καπιταλισμού. Αυτό το σύστημα, το οποίο ονομάζω το Παγκόσμιο Σχέδιο, είχε πολλά πλοκάμια. Αναφέρω τα δύο σημαντικότερα: • Το σύστημα σταθερών συναλλαγματικών ισοτιμιών του Bretton Woods, το οποίο στόχο είχε (α) την αποτροπή ενός πολέμου νομισμάτων σε περίπτωση κρίσης και (β) την προβλεψιμότητα των ισοτιμιών, κάτι που ενισχύει τις μακροπρόθεσμες εμπορικές ανταλλαγές. • Μεγαλεπήβολες δράσεις που στόχο είχαν την δημιουργία, και στήριξη, δύο άλλων ισχυρών διεθνών νομισμάτων (του γιεν και του μάρκου) τα οποία θα δρούσαν υποστηρικτικά προς στο δολάριο. Κάτι σαν αμορτισέρ που, σε περίπτωση κρίσης στις ΗΠΑ, θα μείωναν τον αντίκτυπο στην Ευρώπη και στην Ασία. Τέτοιες δράσεις ήταν το Σχέδιο Marshall στην Ευρώπη (που στόχο είχε την ενίσχυση της Γερμανικής και Γαλλικής βιομηχανίας καθώς και την επιδότηση ευρωπαϊκών εισαγωγών από τις ΗΠΑ), η ενθάρρυνση της δημιουργίας της ΕΟΚ (που αργότερα μετατράπηκε σε ΕΕ), το αντίστοιχο σχέδιο στήριξης της Ιαπωνίας, οι περιοδικές μεταφορές πλούτου από την Washington στο Τόκυο και στην Βόννη με στόχο την σταθεροποίηση αυτών των χωρών σε περιόδους τοπικών μίνι κρίσεων. Η πεμπτουσία του Παγκόσμιου Σχεδίου, το οποίο επέζησε ως το 1971, ήταν απλή: Το δολάριο θα παρέμενε το κεντρικό παγκόσμιο νόμισμα και θα ήταν το μόνο ανταλλάξιμο με χρυσό. Οι ΗΠΑ θα διατηρούσαν, κατά μέσον όρο, εμπορικά πλεονάσματα με Ευρώπη και Ιαπωνία ενώ παράλληλα: (α) θα εξήγαγαν κεφάλαια προς στις προστατευόμενες χώρες τους (ιδίως Γερμανία και Ιαπωνία) έτσι ώστε να διατηρείται η παγκόσμια οικονομική ισορροπία, και (β) θα ενίσχυαν τις προσπάθειες της Γερμανίας και της Ιαπωνίας να αποκτήσουν δεσπόζουσα θέση στις δικές τους περιφέρειες (στην Ευρώπη για την Γερμανία και στην Ν. Ανατολική Ασία για την Ιαπωνία). Το Παγκόσμιο Σχέδιο πέτυχε παρά τις πολλές απρόοπτες αντιξοότητες που δημιούργησε ο ρους του χρόνου (π.χ. την επικράτηση του Μάο στην Κίνα). Για είκοσι χρόνια ο διεθνής καπιταλισμός βίωσε την μακρύτερη περίοδο ανάπτυξης της ιστορίας του καταφέρνοντας να αποσοβεί τις κρίσεις. Όμως, η σταθερότητα γεννά αστάθεια! Δύο ήταν οι παράγοντες που αποσταθεροποίησαν το Παγκόσμιο Σχέδιο και που προέκυψαν ακούσια στην δεκαετία του 1960 από την κυριαρχία των ΗΠΑ στο παγκόσμιο οικονομικό στερέωμα: (α) Οι Αμερικανικές πολυεθνικές άρχισαν να χάνουν ανταγωνιστικότητα σε σχέση με τις Γερμανικές και Ιαπωνικές ανταγωνίστριές τους οι οποίες, μη διαθέτοντας την ισχύ των Αμερικανικών, επένδυαν στην τεχνολογία και την δημιουργία ελκυστικότερων αγαθών (ιδίως αυτοκινήτων και ηλεκτρονικών). (β) Η Αμερικανική κυβέρνηση, θεωρώντας ανεξάντλητη την δυνατότητά της να τυπώνει διεθνώς αποδεκτό χρήμα άφησε τον εαυτό της να συρθεί σε έναν πόλεμο (το Βιετνάμ) που αποδείχθηκε Μαύρη Τρύπα. Παράλληλα, προσπάθησε να μειώσει τις εσωτερικές της κοινωνικές συγκρούσεις με ακριβά προγράμματα (για τα οποία δεν τόλμησε να τα πληρώσει αυξάνοντας τους φόρους στους πλουσιότερους αμερικανούς) όπως εκείνο του Great Society του Προέδρου Lyndon Johnson. Λόγω του (β) η παγκόσμια οικονομία πλημμύρισε με δολάρια ενώ λόγω του (α) το εμπορικό ισοζύγιο των ΗΠΑ έγινε ελλειμματικό (αντίθετα με τις επιταγές του Παγκόσμιου Σχεδίου που το ήθελε πλεονασματικό). Σύντομα, πλούσιοι ευρωπαίοι, ιάπωνες και άραβες επιχειρηματίες, αλλά και κράτη, που κρατούσαν στα χέρια τους βουνά δολαρίων, άρχισαν να ανησυχούν ότι το δολάριο δεν θα είναι πλέον μετατρέψιμο σε χρυσό (καθώς ο αριθμός τους ήταν τέτοιος που δεν θα αρκούσε όλος ο χρυσός του πλανήτη). Έτσι άρχισαν να ζητούν την μετατροπή των δολαρίων τους σε χρυσό με αποτέλεσμα, στις 15 Αυγούστου του 1971, ο Πρόεδρος Nixon να πει: Μετατρεψιμότητα γιόκ! Περιορισμοί στις μεταφορές κεφαλαίων από την μία χώρα στην άλλη γιόκ! Σταθερή ισοτιμία του δολαρίου γιόκ! Με αυτό λοιπόν το σοκαριστικό γιόκ καταργήθηκε το σύστημα Bretton Woods. Ο καθένας μόνος του. Το κάθε νόμισμα στην τύχη του και όποιος ήθελε να μετατρέψει τα δολάριά του θα το έκανε σε τιμή που θα αποφάσιζε η ελεύθερη πλέον αγορά νομισμάτων στη βάση της ζήτησης και της προσφοράς δολαρίων. Ο πανικός που, φυσιολογικά, ακολούθησε έστρεψε τους έχοντες προς το μοναδικό παγκόσμιο νόμισμα: στο δολάριο το οποίο ξεπήδησε μέσα από τις στάχτες του ενισχυμένο ως νέος φοίνιξ. Κάπως έτσι λοιπόν το Παγκόσμιο Σχέδιο έδωσε την θέση του σε αυτό που ονομάζω τον Παγκόσμιο Μινώταυρο (η εξήγηση του νέου όρου παρακάτω). Κάπου εκεί, στις αρχές της δεκαετίας του 1970, περάσαμε στην δεύτερη μεταπολεμική φάση. Οι ΗΠΑ βρέθηκαν αντιμέτωπες με ένα απλό δίλημμα: Είτε έπρεπε να μειώσουν τα δύο τους ελλείμματα (εμπορικό και κρατικού προϋπολογισμού) είτε έπρεπε να βρουν τρόπο να τα καλύπτουν. Όχι μόνον επέλεξαν το δεύτερο αλλά μάλιστα αποφάσισαν ότι η καλύτερη άμυνα είναι η επίθεση: Αντί να μειώσουν τα δύο ελλείμματα η νέα στρατηγική ήταν να τα αυξήσουν! Θα μου πείτε: Καλά, και πως θα καλύπτονταν; Ποιος θα πλήρωνε για τις εισαγωγές των Αμερικανών ιδιωτών και τις δαπάνες του Αμερικανικού κράτους; Μα οι ξένοι βέβαια! Αυτή η απάντηση δεν είναι καταπληκτική από μόνη της. Και οι Βρετανοί, επί Αυτοκρατορίας, κάλυπταν τα ελλείμματά τους χρησιμοποιώντας τα εμπορικά πλεονάσματα της Ινδίας. Όμως εδώ έχουμε το εξής πρωτόγνωρο: Οι ΗΠΑ, αντίθετα με τους Ρωμαίους ή τους Βρετανούς αποικιοκράτες, δεν χρειάστηκε να χρησιμοποιήσουν την απειλή βίας για να κάνουν τους ξένους να πληρώνουν τα ελλείμματά τους. Όχι, απλά δημιούργησαν τις συνθήκες ώστε οι ξένοι κεφαλαιοκράτες να θέλουν διακαώς να στέλνουν τα κεφάλαιά τους στις ΗΠΑ. Ποιες ήταν αυτές οι "συνθήκες" που έπεισαν το παγκόσμιο κεφάλαιο να μεταναστεύει μαζικά προς τις ΗΠΑ από τότε (το 1971-73) που οι αγορές συναλλάγματος απορρυθμίστηκαν και οι μεταφορές κεφαλαίων έπαψαν να περιορίζονται; Οι εξής δύο: (1) Εκτίναξη του κόστους παραγωγής παγκοσμίως, η οποία έπληξε λιγότερο τις αμερικανικές από ότι τις Γερμανο-ιαπωνικές επιχειρήσεις, καθιστώντας το χρηματιστήριο της Νέας Υόρκης ελκυστικότερο από τα υπόλοιπα (2) Εκτίναξη προς τα πάνω των αμερικανικών επιτοκίων, με αποκορύφωμα τα δυσθεώρητα επίπεδα που επέβαλε το Fed υπό τον διοικητή Paul Volcker (βλ. στο τέλος την αναφορά σε αυτόν). Εύλογα θα με ρωτήσετε: Τα (1) και (2) είναι προϊόν ηθελημένης πολιτικής των ΗΠΑ ή αποτέλεσμα της τότε κρίσης; Απαντώ: Προϊόν ηθελημένης πολιτικής! Μπορεί ο OPEC και οι Άραβες να χρεώθηκαν την αύξηση της τιμής του πετρελαίου όμως είναι πλέον σίγουρο (και αποδείξιμο) ότι πίσω από την πετρελαϊκή κρίση κρύβονταν αμερικανοί αξιωματούχοι που στόχο είχαν την βελτίωση της ανταγωνιστικότητας των αμερικανικών εταιρειών που προέκυψε όταν η τιμή της ενέργειας αυξήθηκε περισσότερο στην Γερμανία και στην Ιαπωνία παρά στις ΗΠΑ (που είχαν όχι μόνο δικά τους κοιτάσματα αλλά και των οποίων οι πολυεθνικές διακινούσαν το πετρέλαιο). Αυτό που δημιούργησε ένα τσουνάμι κεφαλαίων από Ευρώπη, Αραβικές χώρες και Ιαπωνία προς την Νέα Υόρκη ήταν ο συνδυασμός: (α) της αύξησης της σχετικής ανταγωνιστικότητας των αμερικανικών επιχειρήσεων, (β) των υψηλών αμερικανικών επιτοκίων, (γ) του χαμηλότερου αμερικανικού πληθωρισμού τιμών και μισθών και (δ) των δαπανών του Αμερικανικού κράτους στις εταιρείες επί Αμερικανικού εδάφους που παρήγαν προϊόντα του ενδιαφέροντος του Αμερικανικού Πενταγώνου (ιδίως υψηλής τεχνολογίας και μεγάλης προστιθέμενης αξίας). Προσέξτε πως αυτές οι αλλαγές άλλαξαν το μεταπολεμικό σκηνικό. Το Παγκόσμιο Σχέδιο κατέρρευσε και την θέση του πήρε ένα νέο παγκόσμιο σύστημα σχεδόν το αντίθετο του προηγουμένου. Το μεταναστεύον ξένο κεφάλαιο σιγά-σιγά μετατρέπεται σε τσουνάμι ξένων κεφαλαίων που κατακλύζουν την Wall Street. Σύντομα φτάσαμε στο σημείο να παρατηρούμε $5 δις καθαρές μεταβιβάσεις κεφαλαίων από τον υπόλοιπο κόσμο στις ΗΠΑ κάθε μέρα! Ποιος ο λόγος οι αμερικανοί να περιορίσουν τις εισαγωγές τους και το κράτος τους να μειώσει το έλλειμμά του; Κανένας. Όπως οι προ-κλασικοί Αθηναίοι, σύμφωνα τουλάχιστον με τον μύθο, ανά τακτά χρονικά διαστήματα έτρεφαν από τις σάρκες του τον Μινώταυρο, ως αντίτιμο της Μινωικής Ειρήνης, έτσι και ο υπόλοιπος κόσμος συντηρούσε εθελοντικά τα όλο και αυξανόμενα ελλείμματα των ΗΠΑ - αυτό που ονομάζω Παγκόσμιο Μινώταυρο. Στην εποχή του κτήνους αυτού, 1973-2008, η οικουμένη πέτυχε μια ενδιαφέρουσα "σταθερή ανισορροπία". Μια περίοδο άνισου πλουτισμού που βελτίωνε τους δείκτες εντυπωσιακά, παρήγαγε ταυτόχρονα εντυπωσιακό πλούτο και μεγάλη δυστυχία, αύξανε τις ανισορροπίες και έχτιζε λογιών-λογιών παλάτια στην άμμο. Θα αναφερθώ σε δύο από αυτά τα παλάτια. Το ένα ήταν το χρηματοπιστωτικό σύστημα το οποίο από εκεί που το 1971 αντιστοιχούσε στο 3% της αμερικανικής οικονομικής δραστηριότητας το 2007 έφτασε στο 42%! Βλέπετε, όταν η οικουμένη έστελνε καθημερινά στους τραπεζίτες της Wall Street δισεκατομμύρια δολάρια για να τα μεταφέρουν αλλού, τι περιμένατε να κάνουν οι τραπεζίτες; Φυσικά σκαρφίστηκαν τρόπους (financial engineering το είπαν) για να κάνουν αυτά τα χρήματα να αυγατίσουν όσην ώρα τα κράταγαν στα χέρια τους. Έτσι η αγορά "χρηματοοικονομικών προϊόντων" άρχισε να γεννά νέο ιδιωτικό χρήμα: τα παράγωγα, δομημένα ομόλογα κλπ. Παράλληλα, η αμερικανοί εργαζόμενοι έμεναν άναυδοι. Ζούσαν σε μια οικονομία που πλούτιζε αλλά οι δικοί τους οι μισθοί μειώνονταν και ποτέ δεν έφτασαν το επίπεδο του... 1973. Ήταν βλέπετε και αυτό μέρος της πολιτικής προσέλκυσης ξένων κεφαλαίων: η συρρίκνωση του εργατικού κόστους στις ΗΠΑ, η καθίζηση με απλά λόγια των μισθών των σκληρά εργαζόμενων αμερικανών. Οπότε, τι έκαναν οι άνθρωποι; Άρχισαν να δανείζονται χρησιμοποιώντας ως εγγύηση τα σπίτια τους. Έτσι, η Wall Street κατέληξε να διαχειρίζεται, από την μία, ένα τσουνάμι ξένων κεφαλαίων που έμπαινε στην χώρα και, από την άλλη, ένα παλιρροϊκό κύμα χρεών που δημιουργείτο εντός αυτής. Το δεύτερο παλάτι που χτίστηκε σε άμμο την Εποχή του Παγκόσμιου Μινώταυρου ήταν... τα σπίτια. Για την ακρίβεια η αγορά ακινήτων. Η Wall Street χρησιμοποίησε τα εισρέοντα από το εξωτερικό κεφάλαια και δάνειζε ασύστολα. Όσο περισσότερα χρήματα δάνειζαν για αγορά σπιτιών σε εργαζόμενους με παγωμένους μισθούς, τόσο ανέβαιναν οι τιμές τους, τόσο πιο πολλά χρήματα δανείζονταν οι εργαζόμενοι, τόσο ανέβαιναν κι άλλο οι τιμές των σπιτιών κ.ο.κ. Έτσι το παλάτι της αγοράς ακινήτων ψήλωνε όσο γιγαντωνόταν το παλάτι του χρηματοπιστωτικού τομέα. Κι όταν ο τελευταίος βρήκε ότι τα κέρδη του μεγαλώνουν κι άλλο με την μετατροπή των χρεών των εργαζόμενων σε παράγωγα, τα δύο παλάτια εκτινάχτηκαν στα ουράνια στηριζόμενο το ένα στο άλλο και τα διό στην... άμμο. Για να το πω απλά, ο πλανήτης μας δεν ήταν αρκετά μεγάλος να τα χωρέσει. Το 2001 το παγκόσμιο εισόδημα ήταν $49 τρις. Την ίδια χρονιά τα παράγωγα κυμαίνονταν στα $85 τρις. Έξι χρόνια μετά το παγκόσμιο εισόδημα ανήλθε σε $85 τρις την ώρα που η "αξία" των παραγώγων είχε πηδήσει στα... $670 τρις. Την ίδια εποχή οι τιμές των ακινήτων στις ΗΠΑ αυξήθηκαν περίπου 125%, σε μια περίοδο μηδενικών αυξήσεων του μισθού του μέσου εργαζόμενου. Δεν θέλει πολλή σκέψη για να καταλάβει κανείς ότι τα παλάτια αυτά, ακίνητων και παραγώγων, θα κατέρρεαν όπως ακριβώς καταρρέει μια λεπτή στοίβα από λέγκο που φτιάχνει ένα παιδί. Η κατάρρευση άρχισε στα τέλη του 2007, αργά αλλά σταθερά, μέχρι που η πτώχευση της Lehman Bros το φθινόπωρο του 2008 και το παραλίγο τέλος της Wall Street δεν άφησε καμία αμφιβολία για το μέγεθος της καταστροφής. Ο λόγος που η κρίση δεν έμεινε περιχαρακωμένη στον χώρο των ακινήτων και τον χρηματοπιστωτικό ήταν ότι αυτά τα $670 δολάρια παραγώγων είχαν αρχίσει να παίζουν τον ρόλο χρήματος - ενός ιδιωτικού χρήματος που οι τράπεζες και οι μεγάλες εταιρείες χρησιμοποιούσαν για τις μεταξύ τους συναλλαγές ως κανονικό, δημόσιο χρήμα. Όταν το 2008 αυτός ο πακτωλός ιδιωτικού χρήματος μετετράπη σε στάχτες σε μερικές μόνο μέρες, ο παγκόσμιος καπιταλισμός κινδύνεψε να γονατίσει. Ήρθαν λοιπόν τα κράτη και, υπό καθεστώς πανικού, αντικατέστησαν τις στάχτες αυτές με νέο, φρεσκοτυπωμένο δημόσιο χρήμα. Γρήγορα η κρίση έγινε Κρίση, με κεφαλαίο Κ, που πήρε αμπάριζα και την αγορά δημόσιου χρέους, θύμα της οποίας είναι η Ελλάδα σήμερα. Συμπερασματικά, είναι πολύ εύκολο να επικεντρωνόμαστε στα συμπτώματα και να μην βλέπουμε τα αίτια της Κρίσης. Τι έφταιξε; Μήπως οι εποπτικές αρχές που άφησαν την Wall Street να κάνει ό,τι θέλει; Ναι, είναι αλήθεια ότι οι εποπτικές αρχές αγρόν ηγόραζαν, ιδίως επί Clinton στην δεκαετία του 90, έχοντας γίνει έρμαια των τραπεζιτών. Μήπως ο Alan Greenspan και οι υπόλοιποι κεντρικοί τραπεζίτες που δεν αύξησαν τα επιτόκια έγκαιρα ώστε να ξεφουσκώσουν πιο ομαλά οι φούσκες; Πράγματι, οι κεντρικοί τραπεζίτες δεν κατάλαβαν τι συνέβαινε παρά μόνο όταν ήταν ήδη αργά. Μήπως οι τραπεζίτες που με τα καμώματά τους οδήγησαν τις τράπεζές τους στην χρεωκοπία και τον κόσμο στην ύφεση; Αλήθεια είναι. Όμως, αν το ξαναδούμε το ζήτημα υπό το πρίσμα της προηγούμενης αφήγησης, τι άλλο περίμενε κανείς από τραπεζίτες όταν δέχονται καθημερινά πακτωλούς ζεστού ξένου κεφαλαίου; Να μην δημιουργήσουν "προϊόντα" από τα οποία θα κερδίσουν; Είναι σαν να περιμένεις από μια αρκούδα να μην φάει όλο το μέλι όταν βάλει χέρι σε άγριο μελίσσι, νοιαζόμενη για την σιλουέτα της ή από αλληλεγγύη στις μέλισσες. Τι περίμενε κανείς από τον Greenspan ο οποίος διαπίστωσε πως κάθε φορά που αύξανε τα επιτόκια αντί να ξεφουσκώνει την φούσκα των ακινήτων μείωνε την ανάπτυξη; Ποια εποπτική αρχή θα επιβίωνε πάνω από 24 ώρες αν στην περίοδο των παχιών αγελάδων ανακοίνωνε ότι θα έβαζε χέρι στην αγορά παραγώγων της Goldman Sachs (που ήλεγχε όχι μόνο την εποπτική αρχή αλλά και το ίδιο το υπουργείο οικονομικών στο οποίο ο επί κεφαλής ήταν πρώην Διευθύνων Σύμβουλός της); Σε τελική ανάλυση, όλα αυτά είναι επιφαινόμενα του κρυφού αιτίου, που δεν είναι άλλο από την κυριαρχία του Παγκόσμιου Μινώταυρου. Ενός κτήνους που, όπως ίσως θα έλεγε και ο ποιητής, ήταν μια κάποια λύση. Όσο έχαιρε άκρας υγείας, συντηρούσε την συνολική ζήτηση σε Ανατολή και Δύση. Όμως η υγεία του δεν μπορούσε να έχει διάρκεια. Η μετάβαση από το Παγκόσμιο Σχέδιο στον Παγκόσμιο Μινώταυρο άλλαξε τον κόσμο. Τον έκανε μεν πιο δυναμικό, αλλά και παράλληλα πιο άνισο, τραχύ, ασταθή. Το χειρότερο: Τον έβαλε σε έναν δρόμο που οδηγούσε στον γκρεμό. Κάποια στιγμή ο Μινώταυρος θα έχανε τον δρόμο του, θα ασθενούσε, θα εκάμπτετο υπό το βάρος των ανισορροπιών που έσπερνε σε όλα τα μήκη και πλάτη. Και τότε, η παγκόσμια οικονομία θα έμπαινε στην μεγαλύτερη περιπέτειά της από το 1929. Αντί για επίλογο θα παραθέσω τα λόγια του Paul Volcker, του διοικητή της Fed (Κεντρικής Τράπεζας των ΗΠΑ), με τα οποία προσπάθησε να προϊδεάσει την ανθρωπότητα εν έτει 1978, τότε που ο Παγκόσμιος Μινώταυρος ήταν στα σπάργανα ακόμα. Αναφερόμενος, ως τεχνοκράτης, στην στρατηγική της αμερικανικής διακυβέρνησης είχε πει:"Αντιμέτωποι με το δίλημμα της εξισορρόπησης, από την μία, των αναγκών ενός σταθερού διεθνούς συστήματος και, από τη άλλη, της επιθυμίας μας να διατηρήσουμε την ανεξαρτησία επιλογών μας με γνώμονα τα δικά μας συμφέροντα, επιλέξαμε το δεύτερο." Και για να μην αφήσει καμία αμφιβολία για το τι μέλλει γενέσθαι, ο κ. Volcker προσέθεσε: "Μια ελεγχόμενη διάλυση της παγκόσμιας οικονομίας αποτελεί νόμιμο στόχο μας για την δεκαετία του 1980." Το κόστος αυτής της ελεγχόμενης διάλυσης, και της αντικατάστασης του Παγκόσμιου Σχεδίου από τον Παγκόσμιο Μινώταυρο, το πληρώνουμε σήμερα. *Τα παραπάνω αποτελούν περίληψη του επιχειρήματος που διανύει τα κεφάλαια ενός προς έκδοση βιβλίου μου (με συν-συγγραφείς τους Joseph Halevi και Νίκου Θεοχαράκη) με τίτλο Modern Political Economics: Making Sense of the Post-2008 World, Εκδοτικός οίκος Routledge (Λονδίνο και Νέα Υόρκη).
>> Όλα τα άρθρα του Γιάνη Βαρουφάκη

πέρα βρέχει περί όσων μας απασχολούν εμάς τους αριστερούς των μεγάλων πόλεων

Αριστερά και ενσωμάτωση, του Γιώργου Ρούση

Περνώντας τις διακοπές μου ένα αρκετά μεγάλο διάστημα κοντά σ' ένα επαρχιώτικο χωριό, επιβεβαίωσα αυτό που μου λέει χρόνια τώρα ο φίλος μου ο Λάζαρος, που εδώ και καιρό ζει μόνιμα πια στο χωριό του, ότι δηλαδή για τον κόσμο εκεί, πέρα βρέχει περί όσων μας απασχολούν εμάς τους αριστερούς των μεγάλων πόλεων, και βεβαίως πέρα βρέχει όχι μόνον για την όποια θεωρητική αναζήτηση, αλλά ακόμη και για μια στοιχειώδη πολιτική συζήτηση που να ξεπερνάει την ποδοσφαιρικού τύπου αντιπαράθεση ανάμεσα στους λιγοστούς πια οπαδούς των διαφόρων κομμάτων.

Αν δηλαδή στην Αθήνα και τις άλλες μεγάλες πόλεις υπάρχει ένα ισχυρό ρεύμα ενσωμάτωσης και αδιαφορίας για τα κοινά, αυτό το ρεύμα φαίνεται να είναι σαρωτικό στην επαρχία και δη την τουριστική, όπου η συχνά πιο εύκολη κατάκτηση του Μαμωνά από τη μια και η παντελής έλλειψη πολιτιστικής καλλιέργειας από την άλλη, οδηγεί στο κυνήγι ενός νεοπλουτισμού κενού κάθε ουσιαστικού περιεχομένου, σε μια απόλυτη κυριαρχία του φαίνεσθαι και του έχειν.
Οι λόγοι πολλοί και διάφοροι και πάνω απ' όλους ο ίδιος ο κυρίαρχος τρόπος ζωής, η κυρίαρχη ιδεολογία, και οι κυρίαρχες αξίες, που μάλλον αποκτηνώνουν τους ανθρώπους και τους αποξενώνουν από την ανθρώπινη ουσία τους, παρά τους οδηγούν να αναζητούν τη δημιουργική αξιοποίηση των δυνατοτήτων τους.
Πέρα όμως απ' αυτές τις αιτίες και η αριστερά δεν είναι άμοιρη ευθυνών γι' αυτόν τον ξεπεσμό και τούτο διότι είναι παντελώς απούσα από τη μάχη της ανάπτυξης της γνώσης και κυρίως της κριτικής σκέψης, οι οποίες πέρα από το υπόλοιπο Είναι των ανθρώπων αποτελούν ένα ισχυρό ανάχωμα στην αποδοχή των κυρίαρχων αξιών και κατ' επέκταση στην ενσωμάτωση.
Και πολύ φοβάμαι ότι η απουσία αυτή της αριστεράς δεν οφείλεται μόνον στις θεωρητικές της ανεπάρκειες, που άκουσον, άκουσον για τη γραμματέα του ΚΚΕ φτάνουν στο σημείο να θεωρεί ότι την παγκόσμια επανάσταση την οποία και αρνείται (!) την υπερασπίζονται οι Τρότσκι, Πάμπλο, Μαρκούζε και Καστοριάδης αλλά όχι οι Μαρξ, Ενγκελς και Λένιν (!), (1) αλλά τουλάχιστον για την πιο σημαντική συνιστώσα της, σε μια συνειδητή επιλογή της η οποία αποσκοπεί από τη μια στο να καλύπτει αυτές τις ανεπάρκειες και από την άλλη να αποτρέπει την ανάπτυξη της κριτικής σκέψης στο εσωτερικό της, κάτι που θα μπορούσε να θέσει σε αμφισβήτηση πολλές επιλογές της ηγεσίας της. Ετσι όμως όταν οι νέοι άνθρωποι διαπλάθονται δίχως τα αντισώματα της κριτικής με συνειδητά μειωμένα τα λευκά τους αιμοσφαίρια, είναι λογικό να είναι ευάλωτοι στο όποιο μικρόβιο απ' όπου κι αν προέρχεται αυτό.
Κι αν μια τέτοια πολιτική μπορεί να βολεύει ένα τμήμα της αριστεράς για να διατηρεί τις εκλογικές του δυνάμεις στη βάση μιας αυτονόητης συνδικαλιστικού τύπου αντίδρασης ή και στη βάση μιας ηρωικής παράδοσης, της τυφλής πίστης, του συναισθηματικού ή του θρησκευτικού δεσίματος με αυτήν, αυτή η πολιτική ούτε για την ίδια μπορεί να είναι αποτελεσματική σε βάθος χρόνου, οπότε και θα δει τις δυνάμεις της να συρρικνώνονται, ούτε κυρίως για την επαναστατική ανατροπή της κοινωνίας, η οποία και μόνον τότε είναι δυνατόν να επιτελεστεί όταν κυρίως η εργατική τάξη στη βάση της κριτικής της σκέψης θα πάψει να «συγκατατίθεται» σιωπηρά να εκπληρώνει την καπιταλιστική λειτουργία.
Σε αντιστάθμισμα αυτής της ουσιαστικά αντιδραστικής πολιτικής, το να επαναλαμβάνεται από δυνάμεις της αριστεράς σε όλες τις κλίσεις, ο όρος εργατική ή ταξική πάλη, δυνάμεις, συνδικάτα... και πάει λέγοντας, και τούτο στο πλαίσιο ενός άκρατου εργατισμού, κάθε άλλο παρά μπορεί να προσδώσει στην ίδια την εργατική τάξη και τις δυνάμεις που δηλώνουν ότι την εκπροσωπούν, τη χαμένη τους επαναστατικότητα. Στην πραγματικότητα συμβαίνει ακριβώς το αντίθετο, η συνειδητή ή όχι παραγνώριση του θεμελιακού προβλήματος της ενσωμάτωσης οδηγεί και στην μη αντιμετώπισή της και τελικά στη διεύρυνσή της, με αποτέλεσμα τη διαιώνιση της καπιταλιστικής βαρβαρότητας.
(1) Βλέπε «Ριζοσπάστη» 16 Οκτώβρη 2010, σελίδα 9.
Άρθρο του Γιώργου Ρούση για την «Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία»,