νεοπρωτογονισμος

του Κώστα Καναβούρη 

από την Αυγή της Κυριακής

"Στον καταραμένο τόπο Μάη μήνα βρέχει" λέει η παροιμία, αλλά ας μη σταθούμε στη μεταφυσική των φαινομένων. Άλλωστε είναι πάρα πολλά εκείνα στα οποία χρειάζεται να σταθούμε, τόσα πολλά, ώστε δεν προλαβαίνονται. Σε οδηγούν από θλίψη σε θλίψη και από οργή σε οργή γιατί κινούνται πιο γρήγορα απ' όσο προλαβαίνεις να σκεφτείς και φυσικά κινούνται -όπως πάντα- πιο γρήγορα απ' όσο προλαβαίνεις να φανταστείς. Κινούνται, συνεπώς, πιο γρήγορα από την όποια προσπάθεια εξαγωγής συμπερασμάτων, καταλήγοντας να είναι είτε ένα επικαιρικό συνονθύλευμα γεγονότων, που απευθύνεται και εξαντλείται στο πιο πρόχειρο και στο πιο χαμηλό επίπεδο του θυμικού, είτε μια συμπαγής μάζα πετρωμένης λήθης που δημιουργείται ταχύτατα, όπως το τσιμέντο ταχείας πήξεως, αφού η πραγματικότητα έχει μετατραπεί σε μια τεράστια πληροφοριακή χοάνη που καταπίνει, λες και είναι μαύρη τρύπα του σύμπαντος χρόνου, τους τρόπους, τις μεθόδους και τα εργαλεία ιεράρχησης όλων όσων συμβαίνουν γύρω μας, δηλαδή όλων όσων συμβαίνουν σ' εμάς, άρα μας διαμορφώνουν, άρα όσα συμβαίνουν είμαστε εμείς, αφού είμαστε όσα ζήσαμε και όσα ζούμε.

Αυτά που ζούμε είναι η περιουσία μας, είναι ο εαυτός μας μέσα στον χρόνο και ταυτοχρόνως ο εαυτός μας χρόνος. Είναι, λοιπόν, ο εαυτός μας που τον καταπίνει η μαύρη τρύπα του ακατάσχετου ορυμαγδού και είναι η απώλεια του εαυτού μας το μεγάλο θύμα παροχής φόβου. Γιατί φυσικά, αν έτσι συμβαίνουν τα πράγματα, που έτσι συμβαίνουν, δεν είμαστε ο εαυτός μας γιατί δεν έχουμε χρόνο. Συλλογικό κατ' αρχάς και επομένως και ατομικό. Ζούμε στον φαντασιακό χρόνο που μας παρέχεται και που στην ουσία είναι παροχετευμένος φόβος. Φόβος μπροστά στο ανερμήνευτο επειδή είναι ακατάσχετο και ταυτοχρόνως φόβος μπροστά στο ακατάσχετο επειδή είναι ανερμήνευτο. Με άλλα λόγια, έχουμε επιστρέψει σ' ένα είδος νεοπρωτογονισμού, όπου ο χρόνος είναι μαγικός και ο φόβος ιερός. Καινούργια μαντεία ιερουργούν και χρησμοδοτούν, καινούργια τεμένη χειρίζονται την ανθρώπινη κατάσταση, η οποία πρωτίστως, από καταβολής κόσμου και μέχρι το τέλος του, είναι κατάσταση φόβου. Φυσικά και προσπάθεια να υπερκερασθεί ο φόβος με την άλλη υπέρτατη ιδιότητα του ανθρώπινου όντος που είναι η γνώση, η προσπάθεια του ανθρώπου να κατανοήσει τον φόβο του, να κατανοήσει τον εαυτό του και να πάει βαθύτερα. Εκεί όπου μοιραία -γιατί αυτό είναι το μερτικό του στη μοιρασιά του αμετρητου- θα συναντήσει καινούργιο φόβο, αλλά και καινούργια δυνατότητα ελευθερίας.

Λοιπόν, ο φόβος είναι η κινητήρια δύναμη. Η φυσική ελευθερία του όντος, επειδή χρειάζεται συνείδηση του εαυτού μέσα στον χρόνο, είναι κάθε φορά κατόρθωμα. Γι' αυτό και η ελευθερία δεν είναι διαρκής σε όλη την πορεία της ανθρωπότητας, αλλά χρειάζεται κάθε φορά αιματοβαμμένο μόχθο οντολογικής ποιότητας ώστε να σταθεί ως φωτεινό σημείο στίξεως στην άχρονη, άναρχη και ατελεύτητη πορεία που κάνει αιώνια κάθε στιγμή προς τη μοιραία εντροπία πάντων και πασών. Ωστόσο πρέπει να παραδεχτούμε ότι ακριβώς επειδή ο χρόνος ρέει, κατά τον ίδιο λόγο ρέει και η φόβος. Όσο κινείται το απόλυτα ρευστό πλαίσιο της ύπαρξης, άλλο τόσο ή το ίδιο υπό διαφορετική γωνία υποστάσεως κινείται και το απόλυτα δημιουργικό διεύρημα του πλαισίου. Όλα εξαρτώνται κάθε φορά από τη συγκεκριμένη στιγμή του άχρονου, που όλα τα αλλάζει, όλα τα καταργεί και όλα τα επαναφέρει άλλοτε ως νέα δεδομένα και άλλοτε ως αρχετυπικές επαναφορές σε αταβισμούς του σκοτεινού και του προσκυνημένου ανεξήγητου. Γι' αυτό προηγουμένως υποστήριξα ότι στις μέρες μας έχουμε επιστρέψει σ' ένα είδος νεοπρωτογονισμού. Το σπίτι δεν είναι εστία, είναι σπηλιά, γιατί ο κόσμος που έρχεται απ' έξω εκλαμβάνεται (και είναι) απειλή. Ο κόσμος εισβάλλει εντός γιατί η σπηλιά είναι ξανά απροστάτευτη. Η προμηθεϊκή φωτιά, δηλαδή η έννοια της ανθρώπινης αθανασίας που προέκυψε από τον μύθο του Προμηθέα, δεν επαρκεί. Φύσηξε άνεμος και μόνο το φτερούγισμα του αετού ακούγεται να τρώει τα σπλάχνα του μύθου και τα μάτια του να λάμπουν όπως τα μάτια των αγίων.

Πρωτόγονη κατάσταση, γιατί  μέσα σε μια στιγμή έχει καταβροχθίσει όλη την ελευθερία από τον φόβο, που κατακτήθηκε με αίμα. Μεγάλη στιγμή. Κρατάει για πάντα. Όπως όλες οι στιγμές όπου ο χρόνος ακινητεί και, αντί να είναι φορέας ή υποκείμενο του φόβου, γίνεται φόβος ο ίδιος. Και τότε οργιάζουν τα ιερουργεία. Και επιστρέφουμε στην ικεσία και προσπίπτουμε στους δυσθεώρητους (ή μήπως "δυσθεώρατους", όπως έχει πει η υπουργός Παιδείας, τρομάρα μας, Άννα Διαμαντοπούλου) εξηγητές του χρησμικού, δηλαδή καθεστωτικού φόβου, αντί να πατήσουμε στο κινούμενο και λυγρό έδαφος κάθε αλήθειας που γεωργήθηκε από την ευλογημένη ευπάθεια μνήμης και συνείδησης του όντος για τον εαυτό του και για τους ομοίους του, που είναι ένας και μόνο ένας καθολικός εαυτός μέσα στον καθολικό φόβο, που είναι ένας.  

Συνεπώς ζούμε σε νεοπρωτογονισμό γιατί, όπως σε κάθε πρωτόγονη κατάσταση, το ηρακλείτιο "ένι", που είναι "το παν", δεν υφίσταται. Έχει διαρραγεί όπως το κύτταρο του ανέμου, και έχει διασπασθεί σε ασύνδετες μονάδες. Και ο φόβος δεν γεννάει τον χρόνο. Ο χρόνος γεννάει τον φόβο. Χρήμα κίβδηλο. Εμάς μετράει, σ' αυτό το αλισβερίσι του ονείρου με τον εφιάλτη. Γιατί εμείς είμαστε και ο φόβος μας και ο χρόνος μας.